یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری پیاده‌راه‌ها هستند که نقش بسیار مهمی در حیات اجتماعی و شهری دارند.

خیابان شهدا  یکی از خیابان‌های قدیمی و معروف شهر خرم‌آباد است که در نقطه تلاقی مراکز تجاری تفریحی واقع شده است. با توجه به پتانسیل‌ها و شرایط اقتصادی‌، گردشگری و تفریحی آن می‌تواند به یک پیاده‌راه شاخص در منطقه تبدیل گردد.

با تبدیل کردن خیابان‌ها به پیاده‌راه‌ها با رویکرد گردشگری، باعث رشد اقتصاد شهر، مقیاس انسانی در فضای شهری، امکان ایجادتسهیلات گذران اوقات فراغت در مسیر پیاده‌راه، باز زنده‌سازی خاطرات تاریخی در پیاده‌راه و غیره می‌شود. همچنین به ارتقاء تعاملات اجتماعی و نهایتاً توسعه پایدار شهری دست خواهیم یافت.

عوامل مهم و تاثیرگذار زیادی در مسیر خیابان شهدا وجود دارد که به طور مختصر چند نمونه مهم آن بررسی می‌شود:

 رودخانه درون‌شهری خرم‌آباد به نام گِلال (خرم‌رود) از به هم پیوستن دو رود دیگر در مرکز شهر به وجود آمده است. یک رود از سمت شرق به شهر وارد شده و رود دیگر از سمت شمال به شهر وارد می‌شود و در نزدیکی پل صفوی در مرکز خرم‌آباد به هم می‌پیوندند و گلال را تشکیل می‌دهند. این رودخانه به عنوان یک اثر زیست‌محیطی در زیر پل شهدا عبور می‌کند و زیبایی خاصی به شهر خرم‌آباد داده است.

 نحوه حركت آب‌هاي سطحي (چشمه  و آب باران) در سطح شهر تابع شيب‌هاي عمومي و اصلي است. شهر موقعيتي كوهستاني دارد، در درون دره‌اي قرار گرفته كه گرداگردش را كوه احاطه كرده است. در مشرق شهر كوه كمر‌سياه (مخمل‌كوه) با رنگ تيره سياه و در غرب سفيد كوه با رنگي روشن قرار دارد. منظره عمومي شهر كوهستاني است، از جنوب تا شمال شهر، كوه‌ها به موازات هم كشيده شده و شهر در دره بين دو كوه پا گرفته، دراز و باريك، متاثر از جهت و امتداد كوه‌ها و رود خرم‌آباد با جهتي شمالي‌جنوبي در خط‌القعر دره جريان دارد. در واقع دره خرم‌آباد با كوه‌هاي مشرف به آن خود يك حوضه آب‌گير است، با دو رود دائمي و اصلي: يكي خرم‌آباد و ديگري كرگانه علاوه بر اين دو رود ده‌ها مسيل و آبراهه و خشك رود در پيرامون شهر وجود دارد كه همگي آب جمع‌كن‌هاي دو بستر رود ذكر شده هستند.

 یکی از ویژگی‌های شاخص این خیابان وجود درختان سر به فلک کشیده است که در دو طرف خیابان به صورت متقارن وجود دارند و در بالا به صورت یک طاق طبیعی البته از جنس درخت به هم پیوسته‌اند و انبوهی از درختان را در مرکز شهرم خرم آباد به وجود آورده است.

همچنین عبور آب چشمه گرداب سنگی از این خیابان باعث ایجاد یک فضای دلنشین، خصوصاً در فصول گرم سال شده است. با توجه به اهمیت ویژه این خیابان در شهر خرم‌آباد و وجود این عناصر طبیعی پروژه نورپردازی این خیابان در دستور کار مسئولین خرم‌آباد قرار گرفت تا اجرای عملیات نورپردازی درختان خیابان شهدای خرم‌آباد به اجرا درآبد و جانی دوباره بر این خیابان در دل شب بخشد.

جدول‌گذاری با جدول سنگی گوهره به ابعاد ۱۰*۵۰*۵۰ و ۱۰*۴۰*۵۰ و ۱۰*۷۰*۵۰ به مقدار ۷۵۰ متر طول و بتن‌ریزی به میزان ۴۰۰ متر‌ مکعب از جمله فعالیت‌های عمرانی و زیربنایی است که در طی اجرای این پروژه صورت گرفت.

خرم‌آباد از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است. این انتخاب به منظور اجرای طرح توسعه پایدار شهری بر مبنای گردشگری است. محور اجرای این طرح قلعه فلک‌الافلاک است و ساماندهی فضای اطراف این قلعه و همچنین طرح مرمت و حفاظت از سایر آثار باستانی سطح شهر خرم‌آباد نیز جزء این طرح محسوب می‌شود.

خرم‌آباد به عنوان نخستین شهر ایران به منظور اجرای این طرح از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد انتخاب گردیده و هزینه اجرای این طرح نیز ۷۰۰ هزار دلار اعلام شده است. خرم‌آباد هم‌اکنون از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.

 با توجه به موارد مذکور می‌توان گوشه ای از عناصر معماری باغ‌های ایرانی و همچنین شهرسازی بومی را در این منطقه از شهر خرم‌آباد مشاهده نمود؛ یعنی آب‌، درخت‌، نور‌، محور و ... که این موارد به عنوان پتانسیل می‌تواند این خیابان رو به یک پیاده‌راه با رویکرد گردشگری تبدیل نمود و باعث رونق گردشگری و تعاملات اجتماعی ساکنین منطقه شود.

 خیابان شهدا یکی از محل‌های پر‌تردد عابرین پیاده است که تردد خودرو‌ها در این معبر باعث شلوغی و بی‌نظمی و ایجاد مزاحمت و مشکل برای عابرین پیاده نموده است. تأمين رواني شهروندان و تبعات بسيار مثبت اجتماعي را در يك فرآيند فرهنگي دوسويه و غير مستقيم براي ايجاد رفتارهاي منظم و واكنش‌هاي مسئولانه در قبال حفظ و پاسداري محيط به دنبال خواهد داشت.

 پیاده‌رو‌سازی این خیابان نیاز به مطالعات جامع زیست‌محیطی، شهرسازی و ترافیکی دارد و باید این سه عنصر مورد توجه ویژه قرار گیرد. تقویت و توسعه خیابان‌های کمکی اطراف خیابان شهدا یکی از فاکتورهای مورد نیاز برای پیاده‌رو شدن این خیابان است. پیاده‌راه‌ها به دلیل دارا بودن نقش عملکردی، کالبدی و به خصوص اجتماعی و فرهنگی ویژه، از مهمترین فضاهای شهری و مرکز اصلی خرید، گذران اوقات‌فراغت و فعالیت‌های اجتماعی به شمار می‌روند. مزّیت این فضاها به حدّی است که کشورهای زیادی از دهه‌های قبل، بسیاری از خیابان‌های مراکز شهری خود را به پیاده‌راه تبدیل کرده‌اند. در ایران نیز در شهرهای بزرگ چندین پیاده‌راه ایجاد شده و در حال افزایش می‌باشد.

در این بین بافت مرکزی شهرهای کوچک نیز که معمولاٌ هسته اولیه این شهر بوده و عناصر کالبدی و عملکردی مهمی در آنجا وجود داشته و از جمعیت مناسبی نیز برخوردار هستند، دارای پتانسیل ارزشمندی برای تبدیل‌شدن به پیاده‌راه می‌باشند که اقدامات درخور توجّهی در این زمینه صورت نگرفته‌است.

عابرین پیاده می‌بایستی به عنوان عنصر اصلی سیستم‌های حمل و نقل درون‌شهری در طراحی‌ها مد نظر قرار گیرند. به همین دلیل پیاده‌راه‌ها راه حل علمی و عملی برای بسیاری از مشکلات حاد شهری هستند که می‌توانند با تخریب موقعیت‌های اقتصادی و فیزیکی، افت کیفیت زندگی، آلودگی و تراکم و کوچ طبقه متوسط از مرکز شهر مبارزه کنند.

 پیاده‌راه‌ها، محل حضور همه شهروندان و مشارکت آنان در زندگی جمعیشان است. این فضاها در مقیاس همه شهر عمل کرده و می‌بایست پذیرای گروه‌های مختلفی از شهروندان باشد. در آن‌جا، شهروندان در یک رابطه تعاملی با یکدیگر، با هم بودن را آموخته و در جهت ارتقای حیات جمعی می‌کوشند. لذا بایستی در پیاده‌راه‌ها همواره زندگی اجتماعی در جریان باشد، از این‌رو سرزندگی از ویژگی‌های اساسی و اصلی پیاده‌راه‌هاست.

این فضا همچنین می بایستی بتواند جاذب طیف وسیعی از شهروندان بوده و خود را همواره با رویدادهای درون خود هماهنگ سازد. لذا انعطاف نیز از ویژگی ها‌ی مهم در پیاده‌راه‌هاست. در نهایت آن‌چه که متضمن حضور همه شهروندان و زندگی دائمی در پیاده‌راه‌هاست ایمنی این فضا می‌باشد..

 امروزه شهرسازي و معماری جايگاه بي‌بديلي در عرصه محيط زندگي مردم پيدا کرده و تاثير خود را در تمام شئون اقتصادي‌، اجتماعي‌، فرهنگي و رواني جامعه نشان داده است.

متأسفانه پياده‌روهاي شهرهاي ما استاندارد لازم را ندارند و فضاي پيش‌بيني شده براي عبور عابران با حجم تردد آنان مناسب نيست. اين در حالي است كه بر اساس اصول شهرسازي و معماري، بايد پيوند مناسبي بين شبكه سواره و پياده در شهرها وجود داشته باشد. از آن‌جایی که شهر خرم‌آباد به دلیل موقعیت توپوگرافی شاخص در سطح منطقه و داشتن معضلات ترافیکی متعدد و با توجه به این که خیابان شهدا در بافت تاریخی شهر قرار گرفته و مراکز تجاری تفریحی و ... زیادی را در دل خودش جای داده است، همه این عوامل دست در دست هم داده تا تبدیل به یکی از پرترددترین معابر شهری خرم‌آباد شده است.

بنابراین می‌توان جهت حل مشکلات مذکور این خیابان رو به یک پیاده راه تبدیل نمود تا حیات اجتماعی در بین شهروندان به وجود آید. خیابان شهدای شهر خرم‌آباد یکی از شاه‌راه‌های این شهر می‌باشد که از لحاظ اهمیت اقتصادی و گردشگری در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. عوامل مهم و تاثیر‌گذار زیادی در مسیر خیابان شهدا وجود دارد از قبیل رودخانه‌، آب‌های سطحی(چشمه‌ها)‌، درختان و غیره که این موارد به عنوان پتانسیل می‌تواند این خیابان رو به یک پیاده‌راه با رویکرد گردشگری تبدیل نمود و باعث رونق گردشگری و تعاملات اجتماعی ساکنین منطقه شود.

با شناخت شرایط اقلیمی‌، بستر محیطی بنا و همچنین فرهنگ و سنت‌های زندگی ساکنان‌، ارزش‌ها و ویژگی‌های خیابان شهدا چه از نظر عملکردی و فضایی و غیره در مرحله طراحی می‌توان بسیاری از مشکلات آینده در دوران بهره‌بردای را شناسایی کرد و با شناخت شرایط و امکانات و نیازها‌، پیاده‌راهی را فراهم کرد که کم‌ترین تاثیر منفی را بر محیط بگذارد.

در رابطه با تبدیل خیابان شهدا به پیاده‌راه و با توجه به شناخت و تحلیل آن‌، تاثیرات آن به ترتیب اهمیت در زير شامل می‌شود:
افزایش قابلیت گردشگری شهر
رونق فضای تجاری مرکز شهر
زيباترين معبر پياده و منظر شهري در غرب کشور
تداعی فرهنگ سنتی و تاریخی دوران قدیم برای شهروندان
ارتباط مستقیم پیاده‌رو به آثار تاریخی (قلعه‌، پل گپ و ...)
یک پیاده‌راه شهری با هدف ارتقاء تعاملات اجتماعی (بهترین فرصت و موقعیت برای خانواده‌هاست تا ساعتی از وقت خود را به بازدید و سرگرمی بگذرانند، همچنین سبب بالا رفتن تعاملات اجتماعی و دیدارهای چهره به چهره می‌شود)
ايمني عابرين و ساكنان منطقه
ساماندهی وضعیت ترافیکی
ارتقاء کیفیت زیست‌محیطی (از جمله آلودگی‌ها)

ايجاد انضباط فيزيكي در محيط شهر
انسان‌محوری

 

فرزاد رحیمی‌نژاد / دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری

دیدگاه‌ها