گورستان‌ها به عنوان بخشی از کاربری تجهیزات شهری به شمار رفته و مکان‌یابی آن‌ها همواره از مباحث مورد توجه در برنامه‌ریزی شهری بوده است. جانمایی و نیز طراحی و تجهیز گورستان‌ها تابع ضوابط خاصی است که حتماً باید در نظر گرفته شود.
متأسفانه با بررسی اجمالی از مکان گورستان‌های استان لرستان به‌طور کلی و به ویژه شهر خرم‌آباد، وضعیت آشفته و بدون نظم در آن‌ها قابل مشاهده است.
این گورستان‌ها که هر کدام مربوط به محلات یا بخشی از شهر خرم‌آباد هستند در گذشته به صورت خود رو و ارگانیک به وجود آمده‌اند و اغلب مربوط به اطراف روستاهایی بوده که بعدها به شهر الحاق شده‌اند و پس از گذشت سال‌ها هنوز اقدامی درخور به‌منظور ساماندهی، از جانب متولیان امر صورت نگرفته است.
این نوع گورستان‌ها از چندین بعد برای شهر و برنامه‌ریزی شهری مشکل ایجاد می‌نمایند و شهرها را تحت تأثیرات منفی خود قرار می‌دهند.
گورستان‌ها و محیط زیست: آلودگی زیست‌محیطی این گورستان‌ها از چند جهت قابل تامل است، از طریق آلوده کردن منابع آب زیرزمینی و در صورتی که مکان گورستان در جهت باد غالب شهر باشد، حتی خطر آلودگی هوا نیز وجود دارد. همچنین گورستان‌هایی که شیب آن‌ها به سمت مناطق مسکونی است نیز آلودگی زیست‌محیطی فراوانی برای شهر به وجود می‌آورند.
گورستان‌ها و محیط زیست: آلودگی زیست‌محیطی این گورستان‌ها از چند جهت قابل تامل است، از طریق آلوده کردن منابع آب زیرزمینی و در صورتی که مکان گورستان در جهت باد غالب شهر باشد، حتی خطر آلودگی هوا نیز وجود دارد. همچنین گورستان‌هایی که شیب آن‌ها به سمت مناطق مسکونی است نیز آلودگی زیست‌محیطی فراوانی برای شهر به وجود می‌آورند.
گورستان‌ها و جنگل‌ها: موارد فراوانی از گورستان‌های لرستان در مناطق جنگلی ایجاد شده‌اند که توسعه بیشتر گورستان موجب قطع درختان بیشتری می‌گردد. نمونه بارز آن قبرستان جدیدالتأسیس "رباط" در شمال شهر خرم‌آباد است که اموات بخش زیادی از شهروندان خرم‌آبادی آن‌جا دفن می‌گردد. سرعت توسعه این گورستان در چند سال اخیر بیشتر از توسعه فیزیکی شهری مانند زاغه بوده است. توسعه این گورستان موجب قطع درختان زیادی در این منطقه شده است.
گورستان‌ها و راههای ارتباطی: در برخی موارد گورستان‌ها به حریم جاده‌ها نیز تجاوز نموده‌اند (بر خلاف ضوابط مربوط به گورستان‌ها) که گورستان رباط و نیز خضر از آن جمله‌اند. در برخی روزها عبور و مرور معمولی افراد با مشکل مواجه می‌شود. با توجه به قرارگیری این دو گورستان در ورودی شهر ادامه روند کنونی در آینده‌ای نه چندان دور مشکلات فراوان ترافیکی به همراه دارد. گورستان ارگانیک رباط در حال حاضر (به دلیل عبور و مرور افراد در عرض خیابان و نیز پارک خودرو در حاشیه جاده) در روزهای پنجشنبه موجب ترافیک نیمه سنگین در جاده خرم‌آباد به نورآباد می‌گردد.
گورستان‌ها و منظر شهری: وجود گورستان‌هایی با منظره آشفته و بی‌نظم که بیشتر شبیه به کویری در داخل شهر هستند منظره ناامیدکننده‌ای را نمایش می‌دهند. گورستان پشته حسین‌آباد، فلک‌الدین، خضر و ... هر کدام بر بلندای بخشی از شهر قرار گرفته و بخشی از منظر شهری را تسخیر کرده‌اند. تعدادی از گورستان‌ها در ورودی شهرها و یا کنار راههای اصلی قرار گرفته که حس خوبی به مسافران و رهگذران انتقال نمی‌دهد.
به استناد سالنامه آماری سال 1386 استان لرستان، شهر خرم‌آباد دارای 5 گورستان می‌باشد که جمعاً يك ميليون و 540 هزار متر مربع وسعت دارند (سالنامه آماری لرستان، 1386).
گورستان خضر متصل به شهر و گورستان فلک‌الدین در داخل شهر قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که در آینده این گورستان‌ها بیشتر مشکل‌ساز شوند.
گورستان‌ها و توسعه شهری: در منابع مختلف مرتبط با برنامه‌ریزی شهری از گورستان‌ها به عنوان موانع توسعه فیزیکی شهر یاد شده است و محلاتی که در نزدیکی گورستان‌ها قرار دارند به محلاتی با وجهه کم اجتماعی و ارزان‌قیمت شناخته می‌شوند. این مسائل تبعات دیگری را نیز برای این‌گونه محلات به دنبال دارد که از حوصله این نوشتار خارج است.
برخی از ضوابط مرتبط با گورستان‌ها در طرح‌های جامع و هادی شهری به شرح زیر است:
*مكان‌يابي و احداث گورستان بايد به همراه تجهيزات و تأسيسات وابسته به آن باشد.
*مكان‌يابي و احداث گورستان در داخل محدوده مصوب شهري و روستايي و محدوده پيراموني (محدوده تأثیرگذار از نظر زيست محيطي) روستاهاي فاقد طرح، ممنوع است.
*مكان‌يابي و احداث گورستان بايد در خارج از زمين‌هاي واقع در معرض توسعه احتمالي آتي شهرها و روستاها باشد.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در مجاورت راه‌هاي اصلي ممنوع است، اما داشتن دسترسي مناسب به راه‌هاي اصلي الزامي است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در سطوح شیب‌دار (15درصد به بالا) ممنوع است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در مسير وزش بادهاي غالب به سمت نقاط سكونت، فعاليت و تفريح ممنوع است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان درختكاري محوطه آن، ايجاد كمربند سبز در اطراف آن و محصور نمودن محوطه گورستان با ساختمان‌ها و تأسيسات وابسته الزامي است.
* گورستان شهر بايد مجهز به دستگاه تصفيه فاضلاب باشد.
* رعايت كليه حريم‌هاي عوامل طبیعی و مصنوع در مكان‌يابي و احداث گورستان الزامي است.
* توجه به اصول و معيارهاي فني مربوط به سازمان‌های ذی‌ربط در اين زمينه ضرورت دارد.
چه باید کرد؟
اداره راه و شهرسازی و سایر ارگان‌های ذی‌ربط نسبت به این مسئله باید اقدامات جدی انجام دهند. از جمله گورستان رباط واقع در حاشیه جاده خرم‌آباد به الشتر، در چند سال اخیر به سرعت در حال توسعه است، با توجه به اینکه در حاشیه جاده اصلی قرار گرفته است، مکان مناسبی برای گورستان نیست. در مکان‌یابی گورستان‌ها حتماً باید ضوابط مربوطه را در نظر داشت.
راه‌کارها
1- احداث دیوار و یا کاشت درختان در اطراف گورستان به‌منظور زیبایی بصری و نیز جلوگیری از توسعه گورستان‌ها به اطراف
2- درختکاری گورستان‌ها علاوه بر زیبایی بصری و جلوگیری از رؤیت چهر مغشوش گورستان‌ها موجب افزایش سطوح سبز در شهر می‌گردد.
3- از لحاظ قانونی و شرعی هر گورستانی که تا 30 سال در آن مرده‌ای دفن نشده باشد، قابلیت تغییر کاربری دارد. حداقل در مورد گورستان‌های داخل شهر شهرداری باید اقدام جدی به انجام برساند و از هم‌اکنون 30 سال آینده را باید در نظر داشت و دفن مرده در گورستان‌های داخل شهر ممنوع و با مکان‌یابی مناسب، این امر در مکان مناسب‌تری انجام گیرد.
4- مکان‌یابی گورستان جدید برای شهر خرم‌آباد با توجه به ضوابط مربوطه امری لازم است. در این مورد نیاز به مطالعات زیست محیطی، جغرافیایی و حتی اجتماعی و فرهنگی است و پیشنهاد می‌گردد حداقل دو مکان برای قسمت‌های شمالی و جنوبی شهر جانمایی گردد.
5- در صورت مکان‌یابی مناسب گورستان‌های جدید و دارا بودن مزیت‌هایی همچون ارزان بودن، تجهیز گورستان و وجود امکانات مرتبط و ... مکان گورستان از جانب مردم پذیرفته می‌شود.
6- اخیراً خبری در مورد مکان‌یابی محل گورستان جدید در نزدیکی روستای بلیلوند منتشر شده است که مکان‌یابی آن علمی به نظر نمی‌رسد.
با نگاهی به برخی ضوابط مکان‌یابی گورستان این گفته بیشتر تائید می‌گردد:
* مكان‌يابي و احداث گورستان در داخل محدوده مصوب شهري و روستايي و محدوده پيراموني (محدوده تأثیرگذار از نظر زيست محيطي) روستاهاي فاقد طرح، ممنوع است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان بايد در خارج از زمين‌هاي واقع در معرض توسعه احتمالي آتي شهرها و روستاها باشد.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در مجاورت راه‌هاي اصلي ممنوع است، اما داشتن دسترسي مناسب به راه‌هاي اصلي الزامي است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در سطوح شیب‌دار (15درصد به بالا) ممنوع است.
* مكان‌يابي و احداث گورستان در مسير وزش بادهاي غالب به سمت نقاط سكونت، فعاليت و تفريح ممنوع است.
تأکید می‌گردد که در صورت عدم لحاظ نمودن شرایط و ضوابط مربوطه در مکان‌یابی گورستان جدید، مشکلات مرتبط بیشتر می‌گردد.سلیمان میرزاپور رشنو
دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری
کلیک کنید
دیدگاه‌ها
اونجا تا چند سال آینده به شهر خرم‌آباد اضافه خواهد شد و نمای بسیار بدی به شهر میده. علاوه بر اون شیبش به سمت مناطق مسکونیه و باعث آلوده شدن آبهای زیرزمینی میشه. بوجود آمدن ترافیک شدید در عصر روز پنجشنبه به علت هجوم همه مردم از سمت‌های مختلف شهر به این نقطه هم از دیگران معایب این مکانه. به نظر میرسه مسئولین باید در این مورد تجدید نظر کنن
در قسمت های مختلف آرامستان جدید ایجاد کردند و اصولی هم نیست و بیشتر سیلقه ای هست