در این که حادثه‌ی عاشورا عظیم‌ترین رویداد تاریخ جهان اسلام است قطعاً شکی نیست، به طوری که از آن به عنوان "اعظم‌المصائب" یاد شده است.
به راستی اگر این رویداد بزرگ نبود، شاید تا به حال اثری از انقلاب‌های نشأت گرفته از آن همچون انقلاب اسلامی ایران هم نبود.
قیام عاشورا که در سال 61 هجری به وقوع پیوست الگوی بسیاری از انقلاب‌ها و قیام‌های بعد از خود شد. عاشورا دانشگاه بزرگی است که همه‌ی مردم از تمام اقشار مختلف در آن به یادگیری و تمرین آزادگی و سربلندی مشغول هستند ولی متأسفانه تا کنون ما نتوانسته‌ایم آن‌طور که شایسته است ابعاد این حادثه‌ی بزرگ را به جهانیان بشناسیم.
دشمنان قسم خورده‌ی قیام عاشورا نیز از همان ابتدا چه در زمان حادثه ی کربلا و چه امروز با استفاده از انواع آسیب‌های رایج چون تحریف و تفسیر غلط و دروغین عاشورا، استفاده ابزاری از شعرها و آهنگ‌های مبتذل تحت عنوان مداحی و روضه‌خوانی در رسای امام حسین(ع) و یارانش سعی در کم‌اهمیت جلوه دادن این حادثه‌ی تأثیرگذار کرده و می‌کنند.
در این خصوص، نقش برجسته‌ی مداحان و شاعران نوحه‌سرا به عنوان گردانندگان اصلی تجمعاتی که بیش‌تر مردم خصوصاً جوانان حول محور اهل بیت(ع) تشکیل می‌دهند اساسی و تأثیرگذار است. به عبارتی می‌توان گفت شخصیت مداح به عنوان نماد مجالس اهل بیت و هیأت‌های مذهبی شناخته می‌شود. مداح می‌تواند احساسات عاشورایی و وقایع مرتبط با حوادث کربلا را در قالب نوحه و مقتل بیان کند. اگر چه نقش شاعر هم به همین صورت است.
مداحی و روضه خوانی سنتی است که از عصر خود ائمه وجود داشته و روایات زیادی در مدح و عزاداری سیدالشهداء وجود دارد. بخشی از تصویری که جامعه‌ی کنونی ایران در حال حاضر از عاشورای حسینی در ذهن خود دارد حاصل دیدگاه‌های مداحان و روضه‌خوانان می‌باشد. پس می‌توان گفت مداح از نظر تأثیرگذاری بیش‌ترین تأثیر را بر مردم دارد و این یک نکته‌ی مهم و اساسی است.
مداح به کسی گفته می‌شود که علاوه بر داشتن تمام خصوصیات مداحی، با ادبیات و موسیقی نیز آشنایی کامل داشته باشد. مداح در لغت یعنی ستایش کننده و مدح کننده، کسی که اشعاری در ستایش اهل بیت را با صدا و سبک خاصی اجرا کند و در آن اجرا از غلو و گزافه‌گویی پرهیز کند و اشعاری که در ستایش ائمه استفاده می‌کند در خور و شأن ائمه باشد.
در حقیقت مداحی چیزی غیر از مطربی و خرافه‌گویی است. شعر و نوحه‌ای که خوانده می شود بایستی مستدل و مستند باشد یعنی این که بر اساس یک واقعیت اتفاق افتاده بیان شود مثل واقعیت عاشورا نه کم نه زیاد و گویای زبان حال امام حسین(ع) و یارانش در کربلا باشد.
مداحان امروزه و به خصوص در طول دهه‌ی اخیر با استفاده از آهنگ‌های لس‌آنجلسی و پاپ آمریکایی شعر آهنگ مورد نظر را از روی موسیقی برداشته و با استفاده از شعر هم‌وزن آن را روی آهنگ موردنظر پیاده کرده و با همان سبک در هیئات عزاداری می‌خوانند که صد البته نقش پیشکسوتان مداحی در راهنمایی و ارشاد مداحان جوان به سمت و سوق استفاده درست از شعر و آهنگ بر اساس موازین اخلاقی و واقعی نقشی تأثیرگذار و پررنگ است.
مداحان می‌بایست مطالعه داشته باشند و کورکورانه و از روی تقلید از هر مدح و شعری استفاده نکنند. چه بسا که با کاربرد یک شعر به اصطلاح عاشورایی که ساختار مناسب مفهومی و معنوی نداشته باشد زمینه‌ساز انحراف فکری یک فرد یا جامعه‌ای را پدید آورد.
ایشان بایستی در مطالعات خود از شعر شاعران بزرگ و توانا در خلق حوادث محرم و اتفاقات کربلا استفاده کنند. شاعرانی چون: دعبل خزائی، کمیت بن زید اسدی و یا شاعران معاصر اهل بیت که شعر بیش‌تر آن‌ها از غنای کافی در فرم و محتوا برخوردار است. یکی از توصیه‌های مقام معظم رهبری به مداحان در دیداری که با ایشان داشتند اهمیت دادن به شعر و نخواندن اشعار سبک و ضعیف در مجالس بود، اگر چه آن شعر ضعیف با اخلاص سروده شده باشد. مداحان و شاعران بایستی تمام جنبه‌های زندگی و ابعاد شخصیتی امام حسین (ع) و یارانش را در نظر بگیرد این‌گونه نباشد که فقط به شخص خاص یا گوشه‌ای از دلاوری‌های قیام کنندگان عاشورا پرداخته شود.
همان‌گونه که می‌دانیم انقلاب بزرگ عاشورا مختص به زمان و مکان خاصی نبوده و نیست، بلکه یک قیام عام است که در نهایت ظلم حاکمان زمان خود به عنوان مظلوم‌ترین اشخاص شناخته شده‌اند و اگر به جنبه‌ی خاصی از این قیام اشاره شود یک نوع آسیب است. در حقیقت اکثر مداحان امروزی به دنبال جنبه‌هایی می‌گردند که در خود به آن‌ها بیش‌تر علاقه‌مند هستند. مثلاً حضرت عباس(ع) را همراه با ذکر ابروان و قد و بالا و زیبایی‌های ظاهری بیان می‌کنند مثل این شعر پاپ:
عموم ابوالفضل چشماش قشنگه - قدش بلنده
و یا در خصوص امام حسین(ع) فقط مظلومیت محض گفته می‌شود و در مورد حماسه، صلابت و حکمت ایشان صحبتی نمی‌شود و وجوه دیگر شخصیت ایشان مورد غفلت قرار می‌گیرد. برای درک بیش‌تر این موضوع کافی است به سی‌دی‌ها و نوارهایی که به تازگی از مداحان جوان وارد بازار شده است توجه کنیم. آهنگ‌هایی که بعضاً در روز تاسوعا و عاشورا در جلوی ماشین‌های بعضی از مردم با موسیقی پاپ و راک پخش می‌شود که گویی مجلس، غیر از مجلس عزاداری است.
امروزه مسائل دروغ و غلو در شعر شاعران و مداحی‌ها زیاد شده است که لازم است مداحان عزیز به جای پرداختن به مسائل دروغ و افسانه‌سرایی به آموزه‌های واقعی عاشورا چون آزادگی و عزت نفس امام حسین (ع) بپردازند. به عنوان مثال در جایی که در جواب درخواست دشمن مقابل خود مبنی بر سازش یا شهادت فرمودند: «به خدا قسم نه دست ذلت به شما می‌دهم و نه چون بردگان تسلیم می‌شوم» و بالاخره هم با قیام بزرگ خود علاوه بر صحه گذاشتن بر این ادعا نه تنها درس عبرتی به سپاه یزید و یزیدیان دوران خود داد بلکه باعث آزادگی و رهایی از قید و بندهای دنیوی نیز شد.
حُمید بن مسلم شاهد صحنه‌ی کربلا در خصوص این شجاعت امام حسین (ع) می‌گوید: «به خدا قسم هیچ محاصره شده‌ای در انبوه مردم را ندیده‌ام که فرزندان و یارانش کشته شده باشند و چون حسین استوار و شجاع باشد». بله ما نیاز به این‌گونه مداحی‌ها و شعر سرایی‌ها داریم. در این خصوص لازم به ذکر است استفاده از تشبیهات و استعاره‌های درست و واقعی باعث قشنگی یک واقعه می‌شود ولیکن بعضی از مداحان و شاعران مدیحه سرا با استفاده نادرست و دروغ پردازی باعث انحراف فکری مردم نسبت به جریان عاشورا می‌شوند.
در حقیقت آشنا نبودن نوحه خوان با تاریخ‌های معتبر و مشهور باعث می‌شود در خواندن نوحه و روضه به ذکر وقایع و حوادث دروغ و بی‌پایه روی بیاورد و چه بسا با همین کار مجلس عزاداری سیدالشهداء را نیز با دروغ‌پردازی غرق در ماتم و اشک نماید. آهنگ‌ها و نوحه‌هایی که می‌توان گفت هیچگونه نسبت و یا قرابتی با فرهنگ اصیل اهل بیت و مجالس عزاداری امام حسین(ع) ندارد.
و اما مبحث دیگر بحث ذلت و خواری است که در برخی مداحی‌ها نسبت به اهل بیت و امام حسین(ع) و یارانش متأسفانه رواج پیدا کرده است. اصولاً ذلت و خواری در قاموس اهل بیت نبوده است و در کلام گهربار امام حسین (ع) و یارانش نیز هیچگونه کلام ذلت باری پیدا نمی‌توان کرد ولی بعضی از مداحان با دست‌مایه قرار دادن این آسیب اقدام به سرودن نوحه‌هایی می‌کنند که در آن به شخصیت امام حسین(ع) و یارانش توهین می‌شود. بایستی خاطرنشان ساخت که سیدالشهداء در زمان خود مظلوم واقع شد اما مظلومیتی که در آن یک آرمان دینی بود. مظلومیت‌شان غیر از اصطلاح ذلت بود، ولی شاهدیم که برخی شعرای کج‌اندیش به گونه ای کلام خود را بیان می‌کنند که امام حسین(ع) و یارانش در حادثه‌ی کربلا مورد ذلت و خواری قرار گرفتند.
به علت ارتباط مستقیم و تأثیرگذاری که مداحان اهل بیت با مردم در جامعه دارند و تأثیر نوحه‌سرایی آنان این قشر باید سعی کنند در ابعاد مختلف زندگی شخصی و اجتماعی خود طوری رفتار کنند که خدای ناکرده باعث انحراف و یا گمراهی کسی نشوند اگر چه می‌دانیم بیش‌تر مداحان ما در جامعه‌ی کنونی با ارادت و خلوص پاک از این‌گونه مسائل حاشیه‌ای مبرا هستند. اثرات بد آلوده بودن مداح و ذاکر با بعضی رذایل، به مراتب بیش‌تر از آلودگی‌های دیگران است. چون مداح در دیدگاه مردم نماینده و نشان‌دهنده تابلوی مکتب سیدالشهداء به حساب می‌آید. پس به طبع توقع مردم از این قشر بیش از دیگران است چه بسا یک برخورد نامناسب و یا حرکت غیراخلاقی از مداحی باعث کوتاه شدن پای جوانی که تشنه‌ی عزاداری امام حسین (ع) در مجالس عزا بوده بشود که این خود گناهی بس بزرگ‌تر به شمار می‌رود.
مَخلص کلام این که مداحی و روضه‌خوانی وادی بسیار گسترده و وسیعی است که امید است با تلاش‌های سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط چون تبلیغات اسلامی و ارشاد اسلامی آموزش‌های لازم جهت استفاده‌ی مداحان در خصوص درک مفاهیم و آموزه‌های نهضت سیدالشهداء و پیشبرد اهداف قیام عاشورا به عمل آورند، به ویژه امروزه که شمشیر دشمنان قسم خورده‌ی اسلام نسبت به انقلاب اسلامی ایران که منبعث از قیام عاشوراست از رو بسته شده است.
تـأسیس کربلا نـه فقط بهر مـاتم است دانـشسـرا و مکتـب اولاد آدم است
از خیمـه‌گـاه سوختـه تـا سـاحل فـرات تعلیم‌گاه رهبر خلـق دو عـالم است
به سوز عشق نسبت بدعت مده رقیب اسرارها نهفته بـه شور محرم است
محمدحسن شفیعی
رییس کانون نویسندگان شهرستان پلدختر
کلیک کنید
