آتش‌سوزی یکی از عوامل مهم نابودی جنگل‌ها در کل جهان محسوب می‌شود.

آتش‌سوزی تبعات بسیار سنگینی مانند فرسایش زمین‌ها، افزایش روان‌آب‌ها در مواقع بارندگی به دلیل از بین رفتن بخش زنده خاک، از بین رفتن هوموس و مواد آلی خاک، از بین رفتن زیستگاه‌های جانوری، افزایش PH خاک و ... را در بردارد. بر اساس آخرین آمار فائو کشور ایران در بین کشورهای خاورمیانه از حیث نابودی جنگل‌ها و مراتع توسط آتش‌سوزی در رتبه چهارم قرار دارد و به‌طور متوسط در کشور ما سالیانه 6 هزار و 500 هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور و در استان لرستان نیز 2600 هکتار دچار حریق‌های عمدی و غیرعمد می‌گردند و از بین می‌روند.

شهرستان کوهدشت نیز در مردادماه 94 دچار این بحران در سطح وسیع گشت که به گفته مدیران ارشد استان لرستان 808 هکتار از بهترین درختان بلوط و مراتع این شهرستان از بین رفت.

حريق در عرصه‌های منابع طبيعي زاگرس، استان لرستان و بخصوص شهرستان کوهدشت ویژگی‌های متمايزي در مقايسه با ساير آتش‌سوزی‌های شايع دارد كه می‌توان به مواردي چون وجود مواد قابل اشتعال به طور نامحدود (درختان بلوط خشک شده در اثر تهاجم پاتوژن و آفات)، تغييرات آني در مسير پيشروي به دليل وجود عوارض طبيعي، احتمال تبديل آتش‌سوزی معمولي به آتش‌سوزی‌های دو رويه يا چندبعدی اشاره نمود.

خسارت به درختان بلوط، از بين رفتن علوفه و بوته‌های مرتعي، صدمه به خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك، خسارت به پناهگاه حيوانات وحشي، آلودگي هوا، صرف هزینه‌های گزاف جهت اطفاء حريق، به خطر افتادن جان انسان‌ها و ... از جمله خسارات ناشي از به وقوع پيوستن حريق در عرصه‌های منابع طبيعي هستند...

در طی سال آبی 94-93 بارش‌های رحمت الهی و شرایط آب هوایی مناسب در شهرستان کوهدشت باعث شد که علاوه بر اینکه خسارت‌های آتش‌سوزی سال گذشته تا حدودی جبران گردد، طراوت و شادابی در مراتع و جنگل‌های این شهرستان ایجاد گردد ولی این امر کوتاه‌مدت بوده و همین مراتع سرسبز در طی دو ماه آینده با توجه به نوع رویش (یک‌ساله بودن) خشک‌شده، با افزایش دما و به همراه درختان زوال یافته به عنوان انبار باروت عمل کرده و در صورت بحران کنترل آن از دست خارج خواهد شد.

یکی از کلیدی‌ترین ابزار مدیرت بحران‌های زیست‌محیطی پیش‌بینی ابزارهای کنترل قبل از وقوع برای کاهش تبعات حادثه، مدیریت هدفمند و هوشمندانه بحران می‌باشد.

با توجه به خصوصيات منحصربه‌فرد حريق در عرصه‌های جنگلي شهرستان کوهدشت که باعث می‌شود تا اطفاء آن را نيز با مشکلاتي همراه نمايد و از طرف ديگر نوع خسارات وارده که غالباً از نوع خسارات طبيعي و غير محسوس و گاها جبران‌ناپذیر است، لزوم پیش‌آگاهی حريق را بيش از پيش آشکار می‌سازد. همچنین با توجه به وسعت منابع طبیعی استان و شهرستان کوهدشت پیشنهادات ذیل جهت راهکارهای اولیه قبل از فصل بحران ارائه می‌گردد:

يکي از اولين اقدامات در اين راستا، شناخت عرصه از حيث ميزان حساسيت آن به وقوع حريق می‌باشد که می‌توان با مطالعه ترکيب پوشش گياهي و برخي پارامترهاي فيزيکي محيط و با بهره‌گیری از تکنیک‌های پيشرفته سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) به اين مهم دست‌یافت. برای انجام این امر باید پالایش‌های گسترده و علمی را در تمامی کانون‌های منابع طبیعی شهرستان کوهدشت انجام داد و در کنار این امر نیز باید تدوین برنامه جامع را بر ای ادارات و نهادهای مردم‌نهاد در نظر گرفت که در مواقع بحران‌های زیست‌محیطی با استفاده درست و مدیریت هدفمند آن‌ها از تبعات حوادث تا حد زیادی کاست. همچنین پس از مشخص شدن مناطق مستعد باید مبادرت به ایجاد مکان‌های دیده‌بان در طول فصل بحران در این مناطق نمود که در صورت ایجاد بحران با اطلاع‌رسانی درست در کنترل آن به نهادهای مربوطه یاری رساند.

در طی آتش‌سوزی سال گذشته شهرستان کوهدشت یکی از عوامل تشدید کننده آتش وجود شاخه‌های شکسته و خشک شده در مراتع و درختان دچار زوال بود. در صورتی که با خروج این مواد از کانون‌های بحرانی علاوه بر جلوگیری آتش سوزی‌های عمد، غیر عمد و سوءاستفاده افراد سودجو می‌توان از تخریب منابع طبیعی هم تا حدودی جلوگیری کرد. از طرفی دیگر معدوم کردن این درختان زوال یافته خود در کاهش انتشار آفات و بیماری تأثیر بسزایی خواهد داشت. البته نباید فراموش کرد که این امر نیازمند نیروی انسانی، منابع مالی و تجهیزات به‌روز می‌باشد.

 بر اساس آخرین آمار سازمان منابع طبیعی جنگل‌هاي زاگرس با گستردگي در ۱۱ استان کشور وسعتی در حدود ۶ ميليون هکتار دارد که این میزان ۴۰‌ درصد جنگل‌هاي ايران را تشکيل مي‌دهد. استان لرستان در بین استان‌های ناحیه زاگرس حدود یک‌میلیون و 200 هزار از جنگل‌های بلوط را دارا می‌باشد که حدود 20 درصد از سطح جنگل‌های بلوط ناحیه زاگرس را شامل می‌شود؛ بنابراین استانداران ناحیه زاگرس سبز می‌توانند با همکاری یکدیگر درخواست یک فروند بالگرد اطفای حریق را به تهران منقل کنند تا در فصل بحران با استقرار در مرکز غرب کشور که استان لرستان می‌باشد بتواند نقش مؤثری را در این بحران‌ها ایفا کند.

در مناطق غرب کشور، استان لرستان و شهرستان کوهدشت گاهی اوقات افراد برای تبدیل اراضی جنگلی و مراتع به زمین‌های کشاورزی، اختلافات قومی و قبلی‌های، اقدامات افراد ذی‌نفع معارض منابع طبیعی، تیراندازی شکارچیان در این مناطق، آتش زدن بقایا محصولات کشاورزی پس از برداشت محصول، در زمین‌های مجاور مناطق جنگلی و مراتع و ... منجر به آتش‌سوزی این مناطق می‌شوند. در این مورد قوه قضاییه و نیرو انتظامی باید مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری با قدرت وارد میدان شوند و با افراد متخلف برخورد سختی داشته باشند. همچنین در کنار اجرای قانون نیز باید زیرساخت‌های فرهنگی تقویت گردد و ترویج حضور مردم در کارگروه‌های زیست محیطی می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد.

بر اساس آمارها حدود 151 هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع استان مربوط به شهرستان کوهدشت می‌باشد. در بحران حریق سال گذشته ادارات محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان که از متولیان اصلی در کنترل چنین بحران‌هایی می‌باشند به دلایلی از جمله کمبود نیروی انسانی و تجهیزات قادر به مدیریت بحران در سطح استاندارد نبودند و این امر به عنوان یک نقطه‌ضعف مدیریتی برای این ارگان‌های تلقی نمی‌گردد چون‌ که این ارگان‌ها با مشکلاتی از قبیل تامین سوخت وسایل نقلیه خود و کمبود نیروی انسانی مواجه بودند؛ بنابراین یکی از اقدامات مهم تجهیز این ارگان‌ها برای نظارت بهتر و هدفمند مناطق طبیعی شهرستان می‌باشد.

با توجه به اهمیت منابع طبیعی همه باید در حفظ جنگل‌ها و مراتع مشارکت نماییم و اجازه ندهیم جنگل‌ها به افسانه‌هایی زیبا در دل تاریخ تبدیل شوند و بدانیم منابع طبیعی میراث مشترک همه ما و نسل‌های آینده است و باور کنیم که مرگ، سوختن و به خاکستر تبدیل شدن هر بوته سبز مرگ آینده ما انسان‌هاست...

 

دیدگاه‌ها