منطقه حفاظت شده اشترانکوه لرستان به وسعت تقریبی 104 هزار هکتار تنها بانک ژنی زاگرس و یک کلکسیون کامل از مناظر طبیعی است كه 60 گونه گیاه انحصاری را در دامان داشته و در بخش مرکزی زاگرس و شرق لرستان واقع گردیده است.
به گزارش پايگاه خبري يافته، متاسفانه این سرمایه ملی و جهانی چند سالی است که در نهایت غفلت و بی‌تفاوتی سازمان محیط زیست و در سایه‌ی تفکرات غیر‌علمی برخی افراد ناآگاه كه بدون توجه به قانون و مقررات زیست‌محیطی مناطق حفاظت شده دست به تخریب این منطقه حیاتی زده‌اند، به شدت آسيب ديده است.
تخریب‌هایی نظیر جاده‌سازی، آتش‌سوزی، ساخت و ساز، صید و شکار، حضور گردشگران بیش از ظرفیت در طول فصول ممنوعه به قلب منطقه، تعطیل، آلودگی آب دریاچه گهر، چرای بی‌رویه دام، نابودی جنگل‌های اُرس و بلوط و ...
با توجه به مشکلات فوق، چندي پيش نشستی علمی در منطقه دریاچه گهر با حضور فعالان محیط زیست، کارشناسان و اساتید دانشگاه با عنوان نجات دریاچه گهر (منطقه امن اشترانکوه) برگزار شد كه در این نشست اساتید گروه جغرافیا، منابع طبیعی، خاک و کارشناسان فعال محیط زیست و ... پس از تحقیقات میدانی و بررسی وضعیت موجود مهم‌ترین عوامل تخریب، نقاط ضعف و مشکلات منطقه را به شرح ذیل اعلام كردند:
• ورود و اسکان بیش از 12 هزار گردشگر خارج از کنترل از بالا دست دریاچه گهر به عنوان حوزه آبریز دریاچه و تردد آن‌ها از مسیری که به شکل غیر‌مجاز به طول بیش از 12 کیلومتر از سمت الیگودرز در قلب منطقه حفاظت شده جاده‌کشی شده است. این مساله عامل اصلی در تخریب جنگل و مرتع و تشدید فرسایش خاک و افزایش رسوبات و آلودگی آب دریاچه و رشد نیزارها و جلبك‌ها است.
• حضور بیش از 70 هزار نفر گردشگر در طول تنها 3 ماه مجاز گردشگری و ورود تعداد بی‌شماری در فصول ممنوعه سال.
• رشد شدید نیزارها، گسترش جلبك و باتلاقی شدن بیش از 2 هکتار از وسعت دریاچه گهر ناشی از فراوانی آلودگی‌های تحمیل شده به دریاچه به خصوص در قسمت خروجی و جایی که رود گهر از دریاچه جدا می‌شود. این مورد ارتباط دریاچه و رود گهر را قطع کرده و با توجه به این که 3 گونه ماهی قزل آلای دریاچه، تخم‌ریزی خود را در رودخانه انجام می‌دهند تکثر و تولید مثل آن‌ها دچار اختلال شده است.
• محیط اطراف دریاچه به شدت دچار فرسایش شده و تخریب پوشش گیاهی و گونه‌های درختی پدیده‌ای عینی است. این مسئله ناشی از تعداد بیش از حد گردشگر و بیش از بار محیطی منطقه است که فرصت بازآوری را به محیط نمی‌دهد.
• چرای بی‌رویه دام عشایر و دام‌داران بدون مجوز یا دارای مجوز که معمولاً مجوز خود را به دام‌داران سایر مناطق و استان‌های هم‌جوار واگذار می‌کنند و ورود آزادانه و بدون کنترل عشایر و دام آن‌ها در منطقه امن اشترانکوه.
• عدم اطلاع‌رسانی به گردشگران در باره این که این محیط حفاظت شده بوده و امکانات آن در حد کوه‌پیمایی می‌باشد باعث شده افرادی با توقعات بالا ادعای امکانات ویژه‌ای را داشته باشند و این توقع را به محیط‌بانان منتقل می‌کنند.
• حضور تعدادی ساختمان و فضای مسقف غیر‌قانونی در منطقه گهر، توقع سکونت در فضای سقف‌دار را برای گردشگران ایجاد می‌کند و حتی موجب حس رقابت و رابطه‌بازی برای تصاحب اطاق‌ها را به وجود آورده است.
• صید و شکار آزاد و بدون کنترل درکل منطقه اشترانکوه با تعداد اندک محیط‌بان و کمبود تجهیزات علنا کنترل نیمی از منطقه از دست خارج است.
• واگذاری منطقه به سازمان گردشگری بدون توجه به اهمیت منطقه و بدون مطالعه از سوی سازمان محیط زیست و چند‌گانه شدن مدیریت در منطفه
با توجه به موارد فوق موارد ذیل به عنوان اقدام اورژانسی در بهبود نسبی وضعیت دریاچه گهر و منطقه به اصطلاح حفاظت شده اشترانکوه پیشنهاد می‌گردد:
1- تخریب جاده غیر‌قانونی بالا دست دریاچه گهر (جاده الیگودرز) به عنوان عامل اصلی تخریب و راه اندازی پاسگاه محیط‌بانی از ابتدای مرز منطقه حفاظت شده خلیل‌خان.
2- جلوگیری از ورود گردشگران به منطقه به مدت حداقل 3 سال برای حفظ و احیای طبیعت.
3- بازگشایی سرریز دریاچه گهر و ابتدای رودخانه گهر‌رود برای تخم‌ریزی ماهیان قزل‌آلا (ریشه‌کنی نی‌زار در اولین فرصت)
4- ضرورت حیاتی برقراری مرکز تحقیقات و پژوهش دریاچه گهر واشتران‌کوه که در حال حاظر ساختمان آن در دریاچه گهر رها شده است و تامین اعتبار برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی دقيق بر روي حيات وحش و انجام مطالعات پيوسته ليمونولوژيك براي كنترل دائم كيفيت آب درياچه گهر با مشارکت انجمن‌های زیست محیطی و همکاری مستقیم دا نشگاه‌ها و سازمان محیط زیست.
5- افزایش تعداد محیط‌بان از 14 نفر به حداقل 100 نفر و به روز کردن تجهزات لازمه
6 - جلوگیری از فرسایش خاک و با ایجاد گابیون‌بندی و خشکه چینی و بوته‌کاری و بذر‌پاشی و ...
7- فعال نمودن پاسگاه‌های تعطیل شده محیط‌بانی و راه‌اندازی 3 پاسگاه دیگر در مناطق مورزرین، چکان و تیان
8- خروج منطقه از مدیریت چند‌گانه و برقرای مدیریتی واحد تحت کنترل کامل سازمان محیط زیست.
در صورت ادامه این روند با توجه به مشاهدات میدانی و مطالعات صورت گرفته مرگ دریاچه در کم‌تر از دو دهه دور از انتظار نیست ...
حمیدرضا کاویانی‌چگنی/ فعال محیط زیست