سال 1335 کانونی تحت عنوان «کانون شکار ایران» در کشور تشکیل شد و همزمان قانون «حفاظت گونه‌های جانوری» نیز به تصویب رسید، این نخستین اقدام مدون در راستای حفظ جمعیت و تنوع جانوران در ایران به شمار می‌آید.

از این رو زمینه تاسیس یک نهاد دولتی جدید به نام «سازمان شکاربانی و نظارت بر صید» در سال 1346 فراهم شد. در این سال، سازمان یاد شده به عنوان یک دستگاه مستقل دولتی و زیر نظر شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید، جایگزین «کانون شکار ایران» شد.

در قانون‌های مربوط به این سازمان بود که امکان اختصاص بخش‌هایی از کشور به پارک‌های ملی و منطقه حفاظت شده با تعریف‌های معین فراهم شد.

به این ترتیب اولین سنگ بنای «مناطق حفاظت شده» ایران در سال 1346 یعنی زمان احداث اولین پارک ملی جهان (پارک ملی یلواستون آمریکا) و 19 سال پس از بنیان‌گذاری اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع (IUCN) نهاده شد.

تعریف رسمی «پارک ملی» از دیدگاه سازمان حفاظت محیط زیست به شرح زیر است: «مناطق طبیعی به نسبت وسیع و دارای ویژگی های خاص و اهمیت ملی به لحاظ زمین شناسی، بوم‌شناسی، جغرافیای زیستی و چشم انداز، با هدف‌های حفظ وضعیت زیستی و طبیعی، بهبود جمعیت گونه‌های جانوری و رویشگاه‌های گیاهی و همچنین بهره‌برداری تفرجی به عنوان پارک ملی انتخاب می‌شوند. پارک‌های ملی، محل‌های مناسبی برای فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و گردشگری در طبیعت به شمار می‌آیند.

به منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی، ذخایر ژنتیکی، یک‌پارگچی اکولوژیک و چشم‌اندازها، فعالیت‌های مرتبط با بهره‌برداری‌های مصرفی و مسکونی در این مناطق مجاز نیست. به همین دلیل، برای پارک‌های ملی پشتوانه قانونی حفاظتی مستحکم‌تری نسبت به سایر مناطق حفاظت شده پیش‌بینی شده است.»

سال‌ها پیش از این، کشورهای دیگر با تشکیل نهادها و سازمان‌هایی با پشتوانه قانونی محکم گام‌های موثری در راه حفظ منابع طبیعی خود برداشتند. نخستین تجربه‌های حاصل شده از حفاظت زیستگاه‌های جانوری در ایران، روشن ساخت که تنها راه حفظ جانوران وحشی و گونه‌های گیاهی در حال انقراض، حفظ زیستگاه‌ها و خاستگاه‌های آن‌ها است.

یکی از مناطق منحصر به فرد حفاظتی زیستی ایران اشتران‌کوه است كه یکی از مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست ایران می‌‌باشد.

اشتران کوه به عنوان آلپ ایران منطقه‌ای ویژه به لحاظ پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری، یکی از مناطق حفاظت شده‌ای است که سال‌هاست پروژه‌های شکار ممنوع، حفاظت رویشی و دوره‌های پژوهشی در آن به اجرا در می‌آید تا از روند تخریبی پوشش گیاهی آن جلوگیری شود و گونه‌های در معرض انقراض جانوری به زاد و ولد متعادلی دست یابند.

این منطقه زیبای کوهستانی از مناطق رویشی نادر و ارزشمند برای گونه‌های کم‌یاب جانوری است.

با توجه به اهمیت اشتران‌کوه، این منطقه سال ۱۳۴۰ با نام قرق اختصاصی تیون، شکار ممنوع اعلام شد که شامل رشته‌کوه اشتران‌کوه و دره نی‌گا بود.

این ممنوعیت تا سال ۱۳۴۹ ادامه داشت و در این سال طی مصوبه شماره ۱۸ سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، قرق اختصاصی تیان (تیون) با اضافه کردن ارتفاعات سفید کوه بزرگ و کوچک، پریز کوه کوچک و بزرگ، گزرسون، سرسبز، تخت کالا، اسینه، بادی بزرگ و کوچک، گچه و گولک به منطقه حفاظت شده ارتقاء و به عنوان منطقه حفاظت شده اشتران‌کوه اعلام گردید.

این منطقه با وسعت 98 هزار و 407 هکتار در جنوب و جنوب شرقی شهرستان دورود و در بخش غربی شهرستان ازنا و الیگودرز استان لرستان واقع شده است.

منطقه حفاظت شده اشتران‌کوه از تنوع زیستی گیاهی و جانوری بسیار بالایی برخوردار است. تا کنون ۶۰۰ گونه گیاهی و ۲۷۴ گونه جانوری در این منطقه شناسایی شده‌اند که از ۶۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده ۶۸ گونه آن انحصاری این منطقه است. این منطقه از نظر حفظ ذخایر ژنتیکی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

 

دریاچه گهر: تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالا، وجود دریاچه گهر و دیگر چشم‌اندازهای طبیعی، زمینه فعالیت های علمی، پژوهشی و گردشگری را در منطقه حفاظت شده اشترانکوه فراهم نموده اند.

دریاچه گهر از زیباترین دریاچه‌های کوهستانی خاورمیانه، در ارتفاع ۲۴۰۰ متری در این منطقه قرار دارد. عمق دریاچه گهر حدود ۲۸ متر و مساحت سطح آبی آن ۱۰۰ هکتار است.

وجود دریاچه گهر و رودخانه‌ها و آبشارهای فراوان، تنوع زیستی گیاهی و جانوری از جاذبه‌های اکوتوریستی منطقه حفاظت شده اشتران‌کوه به شمار می‌روند.

سراب تیان: سراب تیان از پدیده‌های جالب زمین‌شناسی است. ارتفاع چاه تیـان از سطح دریا ۲۲۰۰ متر و دهانه آن تقریبا به قطر ۳ الی ۴ متر و عمق ۵ متر می‌باشد که بستری سنگی دارد.

این سراب یا چشمه در اوایل بهار به طور ناگهانی و به یک‌باره پرآب می‌گردد. دراین زمان از سال آب‌دهی سراب زیاد بوده و تا ماه‌ها ادامه می‌یابد و پس از مدتی در اواخر تابستان و اوایل پاییز به همان نحو به یک‌باره خشک شده و تا سال آینده و دوره جدید بی آب باقی می‌ماند.

تونل برفی: این اثر زیبا و منحصر به فرد طبیعی در ۱۸ کیلومتری جنوب شهرستان ازنا و منتهی‌الیه جنوب شرقی اشتران‌کوه و در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا در دامنه شمالی قله ۳۷۵۰ متری کول ازنادر و دره‌ای به همین نام که ۳ کیلومتر با روستای کمندان (واقع در بخش مرکزی شهرستان ازنا) استان لرستان فاصله دارد، واقع شده است.

این مکان به دلیل وضعیت توپوگرافی خاص که از سه طرف به دیواره‌های بلند محصور گشته، محل ریزش و تجمع برف در ماه‌های سرد سال است.

انباشته شدن برف در این دره و تبدیل شدن آن به یخچال و سپس حرکت آب در کف دره سبب حفر کانال (تونل) در زیر برف‌ها شده، تونلی زیبا و مشهور تحت عنوان تونل برفی را ایجاد کرده است.

پوشش گیاهی: پوشش گیاهی منطقه شامل گونه های بلوط ایران، ارس یا سروکوهی، بادامک، گلابی وحشی، زالزالک، گون، درمنه، بومادران، آویشن، سریش ایرانی، لاله واژگون، کما، کلاه میرحسن، پونه اشتران‌کوهی، محلب، شیرخشت لرستانی، سیر، موسیر و … می‌باشد.

گونه‌های شاخص جانوری:

جانوران شاخص منطقه عبارتند از:

پستانداران: پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، کل و بز، قوچ و میش، گربه وحشی، کفتار، گرگ، روباه، شغال، شنگ

پرندگان: کبک دری، کبک، عقاب طلایی، کرکس، کرکس مصری، شاهین، بالابان، دلیجه کوچک، سهره طلایی، سهره نوک بزرگ، سار صورتی، جی‌جاق

خزندگان و دوزیستان: لاک‌پشت مهمیزدار، آگامای صخره‌ای فلس درشت، گرزمار، افعی شاخ‌دار، سوسمار مارچشم

با تبدیل شدن منطقه اشتران‌كوه به پارک ملی‌، منابع پایه که همان آب، خاک و هوا است پایدار خواهد ماند و به علاوه زمینه گردشگری، طبیعت گردی و اشتغال پایدار، بهره‌گیری به عنوان زیستگاههای ژنتیکی و تحقیقاتی، افزایش بیش‌تر گونه‌های گیاهی و جانوری نادر و جلوگیر از عوامل تهدید زیست‌محیطی وایجاد اشتغال و مطرح شدن استان در سطح ملی و بین‌المللی را به همراه دارد.

لذا مي‌طلبد كه مسئولين ارشد استان لرستان گام‌هاي اولي و اساسي را در اين زمينه برداشته تا هر چه زودتر شاهد تبديل اين منطقه‌ي بي‌نظير و زيبا در كشورمان به عنوان يكي از گردشگاه‌هاي ملي و طبيعي كه درامدزايي بسياري براي استان‌مان در پي خواهد داشتف باشيم.

برگرفته از وبلاگ آقای علی  دالوند /  دورود

دیدگاه‌ها