از معرفی پدیدهای به نام شبکه اجتماعی به کاربران دنیای مجازی خیلی نمیگذرد. همشهری آنلاین مورخ 17 مهر سال جاری به نقل از سایت آلکسا در مقالهای با نام "رکوردداری کاربران ایرانی در شبکههای اجتماعی موبایل" در خصوص ملیّت کاربران گزارشی ارائه کرده که نشان میدهد در همین مدت، این شبکهها توانستهاند جای خود را بین اوقات فراغت، کار و استراحت کاربران ایرانی باز کرده و قسمت نسبتاً زیادی از وقت آنان را به خود اختصاص دهند.
خم شدن گردن با زاویهای تند و تمرکز بر صفحهی تلفن همراه از سوی کوچک و بزرگ، صحنهای آشنا در خانهها، مغازهها، ادارات، مجالس و میهمانیهای امروزی است.
هر چند که ممکن است پیشرفت پرسرعت تکنولوژی و اختراعات و ابداعات در حوزه تولید تلفن همراه از سوی شرکتهای بزرگ با ارائه انواع ابزارهای جانبی و امکانات جذاب، در کنارعادات ناپسندی چون چشم و همچشمی، عامل مهمی در خرید گوشیهای هوشمند(smart phone) به شمار رود و اگر چه تولید روزافزون نرم افزارهای کاربردی و بازیهای رایانه ای مخصوص گوشههای هوشمند، به استفاده از این ابزار دامن زده است، اما داستان شبکههای اجتماعی با مزیتهای ویژه ای که نسبت به سایر ابزارهای ارتباطی دارند، قصهی دیگری است.
نرمافزارهایی که در ابتدا مفرح به نظر میرسیدند و برای احوالپرسی از دوستان و بستگان، میانبری مدرن محسوب میشدند، رفته رفته با توسعه امکانات و قرار گرفتن در بوته آزمونهای شخصی، خانوادگی و گروهی به رسانهای با مختصات ویژه تبدیل شدند که اکنون دیگر برای انواع رسانههای جمعی حتی برای رادیو و تلویزیون نیز خط و نشان میکشند. بر پایی کمپهای ترک اعتیاد به شبکههای اجتماعی، با توجه به عمر کم این نرمافزارها که گاه حتی به یکسال نیز نمیرسد، در کنار هشدارهایی که به همراه دارد، همزمان ازعمق نفوذ در اندیشه کاربران و درگیری ذهنی پیچیده با مخاطبین خبر میدهد.
علاوه بر خصوصیات پایه نظیر انتقال انواع پیامها، اخبار، مطالب (متن، صوت ، تصویر و فیلم) و امکان برقراری تماسهای صوتی و تصویری، تشکیل کانال و گروههای مجازی با عناوین و اهداف مختلف که رویکردهای متفاوتی را نیز تجربه میکنند از عجیب ترین دستاوردهای طراحان شبکههای اجتماعی است که باعث شده این شبکهها بیش از پیش در کانون توجه قرار گیرند. با نگاهی گذرا به اتفاقاتی که در این فضای جدید تجربه میشود نظیر:
آشنایی با دوستان تازه، سرگرمی، اطلاعرسانی، تبادل افکار و یا بحثهای علمی آموزشی در حوزههای مختلف اعم از فرهنگی، هنری، سیاسی و اقتصادی و ... که در شرایط خاص گاه، به گردهمایی متخصصین و صاحب نظران عرصههای مختلف میانجامد، در مییابیم که اکنون این فقط خانوادهها نیستند که باید خود را برای برقراری ارتباط مطلوب با محیط جدید مهیا کنند و این فقط متولیان فرهنگ و امنیت کشور نیستند که باید رشد و افول رفتارهای اجتماعی را رصد کنند و بر انحرافات مواظبت نمایند، بلکه صاحبان کسب و کار و صنوف و مدیران شرکتها و ادارات و حتی مسئولین سیاسی نیز میتوانند با حضور موثر و پویا و تعامل با مخاطبین و پرهیز از تقابل، انفعال و یا نادیده گرفتن و انکار، از فرصتهای موجود بهرهبرداری نموده و از تهدیدات ممکن، مطلع گردند.
وقتی ظرفیتهای این فضا از سوی ریاست جمهور و هیأت وزیران و سایر شخصیتهای ذینفوذ کشور مورد استفاده قرار میگیرد، در واقع راه برای سایر مدیران دستگاههای دولتی و مقامات استانی نیز هموار شده است تا با ورود برنامهریزی شده، تواناییهای مدیریتی خویش در عرصههای نوین مجازی را به منصه ظهور برسانند. گرچه همه مردم عضو شبکههای اجتماعی نیستند، اما برای تعامل با همان طیف جمعیتی که اغلب از جوانان و جمعیت فعال کشور تشکیل شدهاند، حضور فعال مسئولین، ابزاری منحصر به فرد و موثر است.
اگر یک کاربر شبکه اجتماعی که با سیل اخبار و اطلاعات مختلف مواجه است از نظرات و توضیحات مستقیم یک مدیر و یا یک مقام مسئول در فضای شبکههای اجتماعی آگاه شود، علاوه بر احساس همدلی با مسئول مذکور، به موضع یک مقام رسمی دست پیدا کرده که این امر در فضای مبهم و شلوغ دنیای مجازی، بازار شایعات را تا حدی از رونق میاندازد. مسئله ای که میتواند در پاسخگویی به مطالبات مردم نقش مهمی ایفا کند تا از انتقادات تلنبار شده، کوهی از نارضایتی بیرون نزند.
شاید کمپین نخریدن خودرو، بیش از هر چیز دیگر، جای خالی مدیران و مسئولان رسانهای ذیربط در شبکههای اجتماعی را نشان داد. تجربهای که میتواند سرآغاز نگاه جدیتر مسئولین به این مهم باشد.
سید علی جزایری