در قرآن کریم 3 بار از انار نام برده شده است که عبارتند از: سوره‌ی مبارکه‌ی انعام، آیات ۹۹ و ۱۴۱- سوره‌ی مبارکه‌ی الرحمن: آیه ۶۸، همچنین در تورات و انجیل هم از این میوه بهشتى نام برده شده است. در احادیث بسیاری به این میوه اشاره شده است. به عنوان مثال حضرت رسول اکرم (ص) می‌فرمایند‌: ”پوست‌های نازک روی انار را بخورید که برای معده مفید است و موجب تقویت جدار آن می‌شود.

 ”‌همچنین امام جعفر صادق (ع) می‌فرمایند‌: “به کودکان خود انار بدهید که موجب رشد سریع آن‌ها می‌شود. ”‌این امام همام انار را یکی از میوه‌های بهشتی دانسته‌اند. در روایتی از قول حضرت امام صادق(ع) آورده که رسول اکرم (ص) فرمودند:”در هر انار دانه‌ای از بهشت است پس هر چه می‌توانید انار بخورید.”

قدمت انار به زمان كتاب‌هاي مقدسي همچون تورات و انجيل بر مي گردد و آنچه مسلم است كشت و كار انار و بهره برداري از آن در زمانهاي باستان متداول بوده است. در كتاب‌هاي مذهبي آمده است كه حضرت سليمان (ع) انارستان بزرگي داشته است. در آئين زرتشت نيز كشت و كار انار در منازل از امور نيكو محسوب گشته است و در كتب رومي از 3 قرن پيش از ميلاد مسيح (ع) نيز از ميوه انار نام برده شده است. همچنين در كتيبه‌هاي تخت جمشيد مي‌توان كنده‌كاري‌هاي انار را مشاهده نمود و اين خود نشانه شناخت ايرانيان از انار و كشت و كار آن در ايران باستان بوده است. بر طبق نظر دكاندول و بنابر شواهد موجود انار بومي ايران و كشورهاي همجوار مي‌باشد و به تدريج به مناطق  آسياي مركزي، كشورهاي مديترانه‌اي و شمال آفريقا برده شده و سپس در سال 1792 میلادی از اسپانيا توسط ميسيونرهاي مذهبي به قاره آمريكا برده شده و در آن‌جا گسترش يافته است.

گل و ميوه انار براي كارتاژي‌ها(فينيقيه‌اي‌ها) جنبه تقدس داشته و با اين انگيزه از انار باغ‌هايي ايجاد نموده بودند. هومر شاعر بزرگ يوناني در قرن هفتم قبل از ميلاد از درخت انار در كتاب اديسه نام برده است و از آن بعنوان درختي كه در باغهاي فريسه و فريجيه پرورش داده مي‌شده، اشاره نموده است. يونانيان قديم بر اين عقيده بودند كه آفروديت(الهه عشق) اين گياه را در يونان كاشته و وجود آن سبب گشايش و فراواني مي‌گردد. در حال حاضر علاوه بر ايران كه بيشترين ميزان سطح زيركشت و توليد انار در جهان را به خود اختصاص داده است، ‌در كشورهائي چون تركيه، افغانستان، پاكستان، ‌هندوستان، ارمنستان، گرجستان، تاجيكستان، اردن، مصر، ايتاليا، تونس، آذربايجان، ليبي، لبنان، فلسطين اشغالي، سودان، ‌برمه، بنگلادش، موريتاني، مراكش، قبرس، اسپانيا، يونان، ‌فرانسه، چين، ژاپن و آمريكا كشت اين محصول مرسوم است. واژه‌هاي انار، هنار. انار از القاب پارسي هستند که در بعضي کشورهاي از آن‌ها استفاده مي‌شود.

در لرستان و شهرستان کوهدشت سابقه کشت انار به حدود 400 سال پیش بر می گردد. ايران با داشتن ۶۰ هزار هكتار سطح زير كشت و ۶۷۰ هزار تن انار در سال از لحاظ توليد و صادرات مقام اول جهان را دارد. در استان لرستان نیز بالغ بر 3550 هکتار از سطح زیر کشت انار لرستان مربوط به شهرستان‌های کوهدشت، خرم‌آباد و روستاهای تابعه آن‌ها از جمله محدوده سياب است. حدود 90 درصد از سطح زیر کشت انار استان مربوط به شهرستان کوهدشت، در منطقه‌های زیرتنگ سیاب، کونانی، درب گنبد و گراب می‌باشد.

انار از نظر گياه‌شناسي:

 انار با نام علمي(punica granatum) يک درختچه به طول 5-8 متر، با برگ‌هاي براق، کشيده و باريک، گل‌هاي قرمز با قطر 3 سانتي متر و ميوه هايي شش گوش و کروي به قطر 7-12 سانتي‌متر با پوست قرمز و يا زرد، چرمي و دانه‌هاي فراوان مي‌باشد.
انار بومي ايران و هند مي‌باشد و از 4 هزار سال قبل از ميلاد نيز مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. مصرف انار از ايران به هند، و از آن‌جا به آفريقاي شمالي و چين و سپس به اروپا و امريکا گسترش يافت است. واژه انگليسي انار(pomergranate) از زبان يوناني به معني "سيب پرهسته" برگرفته شده است. ميوه انار از نوع سته است.

بيش از 760 رقم مختلف از انار در کلکسيون ايران است.ارقام مهم ومعروف انارخوراکي ايران عبارتند از ملس ساوه، شيشه‌كپ فردوس، خزر بردسكن، رباب ني‌ريز، نادري بادرود، ملس يزدي، قجاق قم، اردستاني ‌مه‌ولات و بجستاني كه مهم‌ترين خصوصيات اين ارقام عبارت است از پوست قرمز و نسبتاً كلفت، دانه قرمز و مزه ملس تا شيرين می‌باشند.

در شهرستان کوهدشت ارقام مختلفی مانند مَلَس سرخ، مًلًس پوست کلفت، مًلًس زرد گراب و کبود پوست نازک و وقعی ترش و شیرین کوهی کشت می شود. گونه P.granatum که رويشگاه اصلي آن ايران و کشورهاي آسياي ميانه مي‌نامند مي‌باشد. از اين گونه گياهي انارهاي اهلي, وحشي, زينتي و مينياتوري (پا کوتاه) که بيش‌تر جنبه خوراکي و زينتي دارند در اقصي نقاط ايران و معدودي از کشورهاي جهان با کشت آبي و ديم يا وحشي و خودرو وجود دارند. گونه P.protopunica يا انارهاي غير خوراکي که ميوه‌هاي آن‌ها اصلاً خوراکي نيست در ايران وجود ندارند.

ميزان آب مورد نياز براي هر هكتار باغ انار در روش سنتي تقريباً حدود 30 هزار متر مكعب مي‌باشد. در تحقيقات انجام شده در کشور و استان‌های مختلف مشخص گردیده که ميزان آب مصرفي در روش كرتي 21 هزار و در روش جوي و پشته  15 هزار متر مکعب می باشد که علاوه بر اینکه راندمان چنین روش آبیاری کمتر 35 درصد است و هدر رفت آب را به دنبال را دارد در مراحل بعدی از بین رفتن بافت خاک.، آلودگی طوقه و ریشه گیاه به بیماری های قارچی و نماتدی را افزایش می‌دهد. در نتیجه هزینه‌ی دیگری را برای کنترل این پاتوژن ها بر عهده کشاورز قرار داده و آلودگی زیست محیطی را به دنبال خواهد داشت، ولی در روش قطره اي نیاز درخت برای یک فصل رشد در حدود 7 متر متر مكعب مي‌باشد که تفاوت آشکاری را نشان می‌دهد. همچنین هر چه فواصل آبياري كوتاه‌تر باشد ميزان آبي كه در دسترس درخت قرار مي‌گيرد، بيشتر خواهد بود و به اين ترتيب راندمان آب آبياري بالا خواهد رفت.

-        آفات: كرم گلوگاه انار، كرم به، شته انار، سوسك چوب‌خوار انار، پروانه گل‌خوار انار،كرم سفيد ريشه انار، سوسك، ميوه‌خوار انار،مگس سفيد انار، شپشك انار، كنه انار

-        بیماری‌ها: تعدادی از قارچ‌ها، باکتری‌ها، مخمرها و نماتدها در صورتی که به داخل میوه ی انار راه پیدا کنند، قادرند در روی درخت یا در انبار، موجبات گندیدگی و فساد سریع یا تدریجی میوه ی انار را فراهم نموده و آن را از بین ببرند.

مهم‌ترین مشکل باغ‌داران کوهدشت و سياب در پرورش این محصول آفت کرم گلوگاه انار می‌باشد. كرم گلوگاه انار مهم‌ترين عامل كاهش كمي و كيفي محصول انار در كل مناطق انار خيز كشور، مخصوصاً استان لرستان و شهرستان کوهدشت مي‌باشد. اين آفت چند ميزبانه است و علاوه بر انار به پسته و انجير نيز حمله مي‌كند.

زمستان را به صورت لارو در داخل بقاياي ميوه روي درخت و يا زير درخت و گاهي زير پوست درختان به سر مي‌برد. از اواسط بهار تبديل به شفيره شده و بعد از يك تا دو هفته بسته به حرارت پروانه‌هاي نسل اول از اواخر خردادماه ظاهر مي‌شوند. ماده‌ها بعد از آميزش با نرها به طور پراكنده و تك‌تك در دوران تاج انار و بر روي بساك يا ميله پرچم‌ها تخمريزي مي‌نمايند. تخم‌ها بعد از 4 تا 6 روز بسته به حرارت شبانه‌روز تفريخ و لاروهاي جوان به داخل ميوه منتقل مي‌شوند.

نشو و نماي لارو در درون انار از طريق تغذيه از دانه‌هاي انار و قسمت‌هاي پوستي انجام مي‌گيرد. لاروها در همانجا پوست‌اندازي و سنين مختلف را سپري مي‌كنند. لاروهاي كامل در سن آخر براي شفيره شدن به محل تاج انار يا گلوگاه منتقل و در داخل بقاياي پوست و فضولات خود تدبيل به شفيره مي‌شوند. فعاليت كرم گلوگاه انار با توجه به شرايط فيزيكي و ميكرو كليمايي ميوه انار غالباً توام با ورود اسپور قارچ‌هاي از نوع آسپرژيلوس‌ها و پنسيليوم‌ها است كه موجب فوماژين و پوسيدگي ميوه مي‌گرداند. اين حشره 3 تا 4 نسل در سال دارد.

1ـ مبارزه مكانيكي: طريق جمع‌آوري و سوزاندن انارهاي باقي مانده روي درخت يا ريخته شده پاي درخت كه آلوده به لارو كرم گلوگاه انار مي‌باشد.

2ـ مبارزه بيولوژيكي: در برخي از نقاط كشور گونه‌هايي از زنبور پارازيتوئيد تريكوگراما را كه پارازيتوئيد تخم اين آفت مي‌باشند بر روي ميزبان‌هاي واسط نظير بيد آرد و بيد غلات پرورش و تكثير مي‌كنند و عليه تخم‌هاي اين آفت رهاسازي مي‌نمايند.

3- در احداث باغ‌هاي جديد و جاي‌گزين، از ارقام مقاوم به كرم گلوگاه و يا ارقامي با حساسيت كم‌تر استفاده شود. مانند رقم ملس دانه سياه يزدي

4- از كشت مخلوط درختان انار با ساير درختان ميوه و همچنين احداث باغ انار در مجاورت درختاني مثل انجير و پسته كه ميزبان كرم گلوگاه انارهستند، خودداري شود.

5- داخل تاج انارهاي مرغوب گل اول، پس از خشك شدن پرچم (حدوداً در اواخر خرداد) بوسيله دستگا ههاي ساده موجود تميز گردد.

6- انارهاي پوسيده و يا باقيمانده بر روي درخت يا ريخته شده در كف باغ به صورت همگاني و در فصل زمستان (دي و بهمن‌) جمع‌آوري و منهدم گردد.

اگر چه کشاورزی در لرستان قدمتی به تاریخ این ملک و آب دارد، لیکن هیچ‌گاه شاهد کشاورزی پیشرفته‌ای یا نگاه کلان در این خطه نبوده‌‏ایم و همیشه در حسرت یک نگاه کارشناسانه و منطقی مانده‌‏ایم، اما زیرکی، توان مدیریتی و همت بالای مدیران ارشدی چون استاندار محترم و جناب مهندس غضنفری باعث امید در دل های کشاورزان و باغدارن این استان شده است. ياقوتهاي سرخ بدون هدفمندي و توجه به وجود صنايع تبديلي از بين رفته و هدر مي‌رود.

باغ‌داران نا اميد از توليدات خود تنها به سود اندك قانع مي شوند تا دلالان با رابطه‌بازي‌ها به سودآوري برسند و روزگارشان سكه شود. عدم وجود صنايع تبديلي درد چندين ساله كشاورزان و باغداران منطقه کوهدشت است كه متاسفانه در پس كم‌توجهي مسوولان دوره‌های گذشته رنگ باخته و هر ساله با توليد محصول به دغدغه تبديل شده و با به پايان رسيدن محصول به فراموشي سپرده مي‌شود.

تنها وجود يك كارخانه توليد رب انار در منطقه کوهدشت و استان لرستان وجود دارد که آن هم به دلیل عدم توجه بخش بانکی هنوز راکد مانده است. اگر همین کارخانه فعال شود می تواند نقش مهمی را در ایجاد اشتغال و کار آفرینی ایفا کرده و باعث شود محصول استان لرستان و شهرستان کوهدشت با برند همین آب و خاک صادر گشته و به نام‌های دیگر صادر نگردد. همچنین متاسفانه به دليل عدم وجود مکان های مناسب برای نگه‌داری این محصول، دلالان چوب حراج بر این محصول می زنند و باغ‌دار بیچاره از ترس ماندن محصول روی دست‌شان آن را به بهای ناچیزی می‌فروشد. سالانه با شروع فصل پاييز كه فصل فروش محصولات انارکوهدشت است ما شاهد فروش اين محصول به صورت دستفروشي و كنار باغات هستيم كه با قيمت نازلي به افراد فروخته مي‌شود در حالي كه اگر اين محصول با برنامه‌ريزي توسط يك تعاوني خريداري شود میتوان با فرآوری و توسعه آن در صنایع واسته محصولات متنوعی را تولید کرد.

همچنین به دلیل نزدیکی این منطقه با جنوب، حاشیه خلیج فارس و دروازه‌های صادرات عراق می‌توان در آینده شاهد تحول اقتصادی عظیمی در این منطقه و استان باشیم و باغدار چوب حراج به محصول خود نزنند.در برخي از موارد محصول انار با بهای اندک از سوی دلالان دیگر استان های همجوار خریداری و در سردخانه ذخیره می‌شود و بعد از پایان فصل برداشت با قیمت های چندین برابری فروخته و يا بصورت كنسانتره به فروش مي‌رسد. اگر صنايع تبديلي انار در شهرستان وجود داشته باشد اين محصول با سودآوري بيشتري همراه بوده و مي توانيم از اين محصول و فرآوري هاي انجام شده به سود بيش‌تري دست يافته و بازار فروش بيشتري ايجاد كنيم.

هم اكنون رب انار و انار خشك شده در توليد غذاهاي مختلفي مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین باید توجه کرد که آفات انباری این محصول بهشتی نسبت به سایر محصولات کشاورزی کم‌تر بوده و می توان با ایجاد بسترهای مناسب تا چندین ماه آن را نگه‌داری نمود و در فصل غیر رشد آن را با قیمت و سود بیش‌تری به فروش رساند. اگر حمايت مسئولين و ايجاد بازارچه محلي براي فروش انار و فرآوري‌هاي آن در منطقه کوهدشت به طور فصلي ايجاد شود می‌تواند در غرب کشور به عنوان یک بازرچه مهم فصلی و شناخته شده ابراز وجود نماید، چون که در غرب کشور سهم کوهدشت در تولید این یاقوت سرخ بسیار بالاست و میتواند این امر خود یک قطب گردشگری را در این فصل برای استان لرستان و شهرستان کوهدشت ایجاد کند.

ايجاد صنايع تبديلي به عنوان اصلي ترين نياز باغ‌داران منطقه، ايجاد و توسعه تعاوني هاي خريد و همچنين ايجاد بازارچه فروش انار و محصولات تهيه شده از انار، از جمله مسائلي است كه بايد مورد توجه مسوولان قرار گيرد تا با اولويت قرار دادن اين دغدغه‌هاي باغدارن، علاوه بر كوتاه كردن دست دلالان از باغات انار شهرستان کوهدشت، در جهت سودآوري و ايجاد اشتغال بيش‌تر براي باغ‌داران و خانواده‌هاي شهرستان تلاش شود.

دیدگاه‌ها