دره خرم‌آباد را می‌توان در زمرۀ «موزه‌های در باد دانست» به برجای مانده‌های این چنین در ذیل آثار اشارت رفته است. اولین موزه اما به مفهوم امروزی سال ۱۳۵۴ به عنوان نمایشگاه برپا شد و خردادماه ۱۳۵۶ موزه مردم‌شناسی نام گرفت.

 

آبان ماه ۱۳۵۴ نمایشگاه مردم‌شناسی در محل قلعه فلک‌الافلاک برپا شد و خرداد ۱۳۵۶ با ۱۸ غرفه به عنوان موزه مردم‌شناسی خُرم‌آباد افتتاح شد: غرفه گیوه‌بافی، غرفه ورزش باستانی، غرفه وسایل کشاورزی غرفه ماشته بافی /جاجیم، غرفه شکار، غرفه روشنایی و...

روزنامه آیندگان هشتم خردادماه ۱۳۵۶ به مناسبت افتتاح موزه گزارشی با عنوان «گذر و نظر بر نمایشگاه مردم‌شناسی در لرستان» چاپ کرد: نمایشگاه مردم‌شناسی لرستان که مدتی پیش در دژ معروف فلک الافلاک خرم‌آباد برپا گردید در واقع نمایشگر بخشی از فعالیت‌های لرستان در طول سال‌های متمادی است.

ابزار و‌اشیایی که در نمایشگاه گردآوری شده بود هر یک از پشتوانه‌ای فرهنگی برخوردار و حکایت‌گر سنت و ‌اندیشه یک قوم ایرانی بود....

نمایشگاه مردم‌شناسی خُرم آباد جمعاً ۱۸ غرفه داشت و در هر غرفه مجموعه‌ای از‌ اشیاء مربوط به یکی از شئون زندگی مردم لرستان و معیشت آنان اهم از ایلیاتی، روستایی و شهری گنجانده شده بود. مثلاً از زندگی ایلیاتی دوار سیاه‌چادر را که مسکن مناسب برای اقتصاد مبتنی بر دام‌داری کوچنده در آن ناحیه است و از زندگی روستایی، جاجیم بافی را که چه در روستا و چه در شهر بافندگی آن معمول است باز می‌دانیم.

از این اشیاء صرفاً به منظور تماشا و با اکتفا به همین اطلاع که ایلیاتی‌ها در سیاه چادر به سر می‌برند و یا روستاییان در زمان‌های گذشته با چرخ خرمن‌کوب گندم می‌کوبند و شهری‌ها در خانه «ماشته»/ جاجیم می‌بافند به نمایش گذاشته نشده بود. بلکه مقصود اصلی از آن معرفی اهمیت این ‌اشیا در زندگی مردم و توضیح رابطه‌ای است که بر اساس کاربرد هر کدام از‌اشیا و مردم، اعم از زن و یا مرد، به وجود می‌آید و بنابراین در چنین نمایشگاهی پیوند‌هایی که‌اشیا با مردم دارند شناخته می‌شود.

به طور کلی علت گردآوری و به تماشا گذاشتن آن همه‌اشیا از زندگی مردم لرستان آن بود که با شناخت آن‌ها راهی به سوی شناخت بهتر و بیشتر آن مردم گشوده شود.

 

در غرفه شکار، که خود مشتمل بر چند بخش است، از ابتدایی‌ترین ابزار و وسیله‌های شکار تا تکامل یافته‌ترین و پیچیده‌ترین آن‌ها که در لرستان معمول است گردآوری شد. مثلاً تپانچه که نسبت به «قلماسنگ» ابزاری بسیار پیچیده است، در کنار آن قرار گرفت. «قلماسنگ» وسیله ساده‌ای است ولی استفاده از آن به منظور پراندن سنگ مهارت فوق‌العاده‌ای لازم دارد. چوپانان گله را با آن وسیله هدایت می‌کنند و گوسفندان متمرد را می‌ترسانند و یا گرگ و جانوران دیگر را. اما این وسیله قبل از اینکه در دامداری به کار رود، برای شکار به کار می‌رفته است و هم اکنون نشانه‌هایی در استفاده از این وسیله برای شکار باقی مانده است. در همین غرفه تیرکمان، چوبی تفنگ شکاری، ساچمه‌دان، دبه‌های چرمی، باروت قطار، چرمی خنجر‌های گوناگون و شاخ قوچ و کل به نمایش گذاشته شده است.

در غرفه فشنگ شکار نوشته‌ای نیز در توضیح اهمیت و موقعیت شکار در تمدن انسانی گنجانده شد.

 

در غرفه روشنایی، نمونه‌هایی از ابزار و ‌اشیا روشنایی اعم از ساده یا تکامل یافته که در لرستان معمول بود یا هنوز معمول است به نمایش گذاشته شده است. پیه‌سوز سفالی، پیه‌سوز مسین، روغن‌دان چرمی، چراغ‌های فتیله‌ای و نفت سوز نظیر چراغ نمره ۷ و نمره ۱۰ و لاله و چراغ‌های تازه‌تری که بعد‌ها به اشکال مختلف به بازار‌ها آمده و رواج پیدا کرده است به ترتیب گنجانده شد. در این غرفه نیز نوشته‌ای در توضیح ایجاد روشنایی مصنوع به وسیله انسان و پیدایش آتش گذاشته شد... ».

خردادماه ۱۳۵۶ که مجموعه یاد شده موزه خُرم‌آباد نام گرفت سه بخش داشت: «مردم‌شناسی»، مفرغ‌های لرستان» و «صنایع فلزی اسلامی». دیگر موزه‌های شهر، مردم‌شناسی، باستان‌شناسی علوم طبیعی، تاریخ طبیعی و... پس از سال ۱۳۵۷ تشکیل شده‌اند.

عکس مربوط به زمانی است که موزه مردم‌شناسی در حال احداث بود.

**********************



بیشتر بخوانید:

سرگذشت خرم‌آباد – دانشنامك خرم‌آباد

عکس‌های قدیمی کم‌تر دیده شده از قلعه فلک‌الافلاک

سري دوم عکس‌های جالب فلک‌الافلاک