پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری، سومین همایش ملی میراث زبانی را دوم اسفندماه ۱۴۰۰ برگزار کرد.

به گزارش پایگاه خبری یافته، زهرا زرگرانی اهل خرم‌آباد و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبانشناسی یکی از سخنرانان همایش بود.

این سخنرانی ارائه مقاله‌ای با عنوان «حفظ پسوند باستانی–ya- درگویش لری خرم‌آبادی» بود که تالیف مشترک ایشان و آقای دکتر ارسلان گلفام (دانشیار و رئیس گروه زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس) است.

در این مقاله نشان داده می‌شود که برخلاف فارسی امروز و اغلب زبان‌های ایرانی نو که پسوند مجهول‌ساز ندارند، لری خرم‌آبادی میراث‌دارِ نیای کهن خود، ایرانی باستان است و پسوند /-ya/ که در ساخت‌های ناگذرا و مجهول صرفی در زبان‌های ایرانی باستان به ریشه فعل افزوده می‌شد و ماده‌ی ناگذر مجهول را می‌ساخت، در گویش لری خرم‌آبادی باقی مانده و به صورت دو پسوند متمایز به حیات خود ادامه می‌دهد. پسوند /-y/ در مضارع و /-és/  در ماضی به کار می‌رود.

زرگرانی درباره دلیل انتخاب این موضوع گفت: در زبان لری کاربرد افعالی مانند «اِشکِسِه»، «بُرِسِه»، «رِختِسِه»، «هَرِسِه» و دیگر افعالی که به پسوند /-ésé/  ختم می‌شوند، برایم سوال بود. این دسته از افعال در لری فراوان و پر تعداد هستند. در حال حاضر ما شاهد این هستیم که بعضاً از این افعال لیست تهیه می‌شود و در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می‌شود و به عنوان افعالی که جالب هستند، ضرب‌آهنگ خاصی دارند و ساخت‌شان متفاوت با افعال فارسی معیار هست، مورد استقبال قرار می‌گیرند. اما در ارتباط با این افعال و پسوندها، تحقیق و بررسی علمی و زبان‌شناختی صورت نگرفته است.

تعداد کمی از پژوهشگران تنها کاربرد پسوندهای–és  و -y  را به عنوان یکی از شیوه‌های ساخت مجهول گزارش کرده‌اند و در هیچ پژوهشی به ساخت ناگذرایی آنها اشاره نشده است و می‌توان گفت که در ارتباط با پسوندهای-és -y-و لری خرم‌آبادی و یا ساخت ناگذرا و مجهول این گویش، پژوهش قابل توجهی مسبوق به سابقه نیست. فقدان مطالعات پیشین در این خصوص از دشواری‌های کار ما و تحقیق در باره این موضوع بود.

بررسی این وندهای تصریفی در افعال لری خرم‌آبادی به عنوان بازمانده تکواژهای صرفی زبان‌های ایرانی باستان و فارسی میانه، مقوله‌ای مهم و تعیین کننده است که در آثار پژوهشگران ایرانی مغفول واقع شده و به تبع آن، در مطالعات رده‌شناسی زبان‌های ایرانی نادیده گرفته شده است.

وی افزود: برای بررسی این موضوع، بنده توفیق داشتم و از راهنمایی‌های استاد ارجمند جناب دکتر گلفام بهره بردم و با کمک و همراهی ایشان به مدت سه سال در این زمینه تحقیق و بررسی داشتیم و این دسته از افعال را به عنوان افعال ناگذرا و مجهول لری خرم‌آبادی در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دادیم. مقاله‌ای که در سومین همایش ملی میراث زبانی ارائه شد، تحلیل و بررسی این افعال در حیطه زبان‌شناسی تاریخی است. یافته‌های نو و نتایج این مطالعات، نقطه عطفی در حوزه پژوهش‌های زبانشناختی لری خرم‌آبادی است و می تواند در دیگر گویشهای خانواده زبان لری و زبان لکی مورد استفاده پژوهشگران قرار بگیرد..