یکی از مشخصه‌های شناختی و تمایزی هر ملتی پیشوند و پسوندهای الحاقی خانوادگی یا طایفه‌ای ست که به‌طورکلی گویای ارتباط سببی و نسبی نسل حاضر با پیشدادیان خود است و غالباً در برگیرنده معانی مالکیتی و تعلقی مختلفی من‌جمله: فرزند، دختر، پسر، برای، از و ... می‌باشند که به ابتدا یا انتهای نام خانوادگی یا طایفه‌ای (که خود برآمده از هر عنصری می‌تواند باشد) اضافه می‌شوند. برای مثال:

آلمانی‌ها از پسوند von-van فن- به معنای* از* استفاده می‌کنند

در فرانسوی‌ها، پسوند Tu مالکیت مرسوم است.

پسوند nik - ni نیک - نی به معنای *دختر* مربوط به اسکاتلندی‌هاست.

پرتغالی‌ها دارای پسوند dos دوس به معنای* از* هستند

اعراب پسوندهایی مانند Abu و Ben و Al ابو و بن و ال به‌معانی *پدر* و* پسر* را استمهال می‌کنند

ژاپنی‌ها از پسوند Naka ناکا به معنای *وسط*، ایتالیایی‌ها از پسوند Degli دگلی *مالکیت* و ارامنه از پسوند Der به معنای* فرزند* استفاده می‌کنند.

در ترک‌ها پسوند Lu لو متداول است، بلوچ‌ها از zo, zehi زو و زهی و انگلیسی‌ها از Son,Mc سون و مک به معنای *فرزند* استفاده می‌کنند.

مردمان لر تبار نیز از این خصیصه مستثنا نبوده و در اَسما خانوادگی و طوایفی بیشتر از پسوند *وند/ون* از ریشه مصدر *ونن/وندن* به معنای افکندن و دوانیدن بهره‌مندند که به دو صورت *ون* و *وند* ادا می‌شود.

در ادوار گذشته در طرحی کشوری و به‌منظور ساماندهی جمعیتی و آماری، اعطای نام خانوادگی و سجلد آغاز گردید. به علت آنکه این نهضت در آن دهه بی امکانات و‌ کم‌جمعیت از سوی مردم کشور (که عموماً در بخش‌ها و روستاهای مختلف سکنا داشتند و شهرنشینی و‌ وسایل ارتباط‌جمعی به شیوه امروز غریب می‌نمود) با عدم استقبال و پیگیری مواجه شد، شیوه‌های مختلفی برای اجرایی شدن آن آزموده شد. از ترغیب، تشویق و استفاده از ریش‌سفیدان مناطق گرفته تا اعمال زور.

لرستان آن روزها که در نبود نیرویی متحدالشکل و دولتی برای ایجاد امنیت، از قدرت و کاریزمای خوانین و کدخداها، بصورت خویش گردان اداره می‌شد نیز با گاردی مخالف برای نهادینه شدن این طرح روبرو بود. هر چند که در طی آن سال و سال‌های بعد موضوع کاملاً متفاوت شد و امرای نظامی مختلفی از سوی دولت مرکزی و به‌منظور ایجاد نظم و یکپارچگی به چهارگوشه کشور گسیل شده و جنگ‌ها و کشتارهای فراوانی در کشور، صورت گرفت که تاریخ آن را به‌خوبی به یاد دارد.

اجرای قانون اعطای شناسنامه منوط به داشتن نام خانوادگی بود، در برخی مناطق لرستان، نام ایل برای شهرت و فامیلی انتخاب شد و برخی مناطق دیگر خویش برگزیدند خانوادگی به‌جز نام ایل‌ها به میل و رغبت مختلف ازجمله تداخل جمعیتی نام‌های خانوادگی در میان مردمان لر بسیار متنوع شده و در برخی مناطق نیز کاملاً این ساختار دستخوش تغییر شد و نام‌های متفاوتی برگزیده شد.

و این‌چنین بود که وند به ثبت کشوری رسیده و سازمان ثبت‌احوال وقت کتابت‌های متفاوتی از این پسوند (extension) یا دامنه فامیلی لری را ثبت کرد.

گستردگی این دامنه‌ی عشیره‌ای از شخص به شهرها رسید و شهرهایی با این دامنه وجود آمدند، ازجمله دماوند، نهاوند، الوند، سیوند، کساوند (ملایر) و...

دامنه‌ی *وند* همچنین در برخی کلمات و ادیان نیز وجود دارد من‌جمله *ورجاوند* در دین زرتشت.

 

برای آشنایی هر چه بیشتر، در زیر تعدادی از نام‌های ایلات و طوایف لرستان ازجمله لر تبار بختیاری، لک، فیلی و ... نوشته شده است.

البته باید این نکته را نیز یادآور شد که دلایل مختلفی مانند تغییر مکان زندگی متأثر از کوچ و تبعید و ...، آمیختگی‌ها و پراکندگی‌هایی را در مناطق جغرافیایی مختلف به وجود آورده و که گویش و خواستگاه اولیه جغرافیایی آنان را لک وضع کرده به قسمی که نام طوایف و خانوادگی به پسوند *وند/ون محدود نمی‌شود:

 

دیناروند، بختیاروند، زراسیوند، اسیوند، ایهاوند، سیفالدین وند، سهماروند، خلیل وند، گاییوند-شیخ عالی وند، کلاوند، قاسم وند، ارزویی وند، کوراوند، علاءالدین وند، بلیوند، تساروند - دویروند، فرخ وند، جمالوند، غریب وند -عاشوروند، عالیوند، جاوند، ممی وند، پولاد وند، عبدال وند، حاجی وند، عیسی وند، گرگیوند، جلیل وند، وسوند، آدین وند، شهروسوند، میزه وند، پولادوند، سالاروند، گراوند، الاسوند، بیران وند، حاجی وند، عیسی وند، جعفر وند، جمشیدوند، بهداروند.

 

بیرانوند، باجلوند، حسنوند، کاکولوند، جلالوند، یوسفوند، کولیوند، ترکاشوند، کرم علیوند، کاکاوند، مظفروند، ولدوند، مرادوند، تاجدینوند، باریکوند، موسی وند، احمدوند، میروند، تالوند، گُجوند، درگا وند، آدینه‌وند، بالاوند، کاوشوند، جلیل وند، نامی وند، پایروند-هموند، شیرازوند، عثمانوند، بیژنوند، قلابوند، گراوند -رومانوند-کرنالوند-دینارآوند، زینل وند، غیاثوند-دشتی وند، کیدخورده وند-همایون وند، خیروند، نشوند، خضروند، سهراب وند، پایروند، هم وند، شیرازوند، عثمانوند، بیژنوند، قلابوند، گراوند، رومانوند، کرنالوند، دینارآوند- زینل وند غیاثوند، دشتی وند، کید خورده وند-همایون وند، خیروند، قنیوند، خضروند، سهرابوند، سپهوند-هداوند.

 

سکوند، بهاروند، شهنشی‌وند، طاهروند، قاسم‌وند، خلفوند، ندروند، شهرخوند، مرتضی‌وند، بیساوند، قلاوند، دركوند، سیراوند، دیرکوند، شیرکوند، مراد علي وند، دالوند، كردعلي وند، متاوند، شون وند-میرزاوند، ويس وند، پولادوند، کمالوند، گلالی وند -زینیوند، طالبوند، کرفوند، ساتیاروند، هدروند، شاهی وند، ایسه‌وند، کیاوند، حیدروند، رماوند

.

روتوند، کیخسروند، راوند، ریزه وند، دوستعلیوند، نوروژه وند، باپیروند، مه‌میه‌وند، مظفروند، کرکلوند، پایه وند، جمالوند، یارم وند، ستار وند-خزروند، مرشدوند، خرزینوند، سرایلوند، کله وند، کناری وند، رسولوند.

پسوند شناسه لرتباران یکی از وجه‌های تمایز بین لرها و دیگر اقوام به خصوص کردها است; چنانچه به گفته سیسیل جی. ادموندز پسوند *وند* در بین کردها وجود ندارد.

چنین است که ایل *باجولوند* هنگامی که در هم‌جواری کردها زندگی می‌کند شناسه * وند* خود را از دست داده و *باجلان* خوانده می‌شود.

 

م.مستمر