یکم: در هیاهوی کش‌دار لغو کنسرت‌های اخیر در کشور، اجرای موسیقی گروه استاد شهرام ناظری در خرم‌آباد با حضور چند هزار نفر از مردم فرهنگ‌دوست، اتفاق مبارکی بود که بار دیگر تصویری زیبا از مردم متمدن و با فرهنگ خرم‌آباد و لرستان در پیش چشم همگان گذاشت. وقتی صدها جوان با ظاهری که ممکن است خیلی از افرادی که این روزها مخالف برگزاری هرگونه کنسرت در کشور هستند آن را نپسندند، نجیبانه و آرام در سکوتی مثال‌زدنی که به‌قول استاد ناظری نمونه‌ی آن‌را در بزرگ‌ترین سالن‌های اجرای موسیقی دنیا ندیده‌است، می‌تواند گواه این پیام باشد که مردم بی‌نیاز از هرگونه توصیه و منع حضور در صحنه‌های این‌چنینی آن‌چه را درست می‌دانند، انجام می‌هند.

بسیاری از سیاسیون بی‌خبر از دنیای فراخ و متعالی هنر بر طبل مخالفت می‌کوبند و بی‌آن‌که شبی را در یکی از کنسرت‌های موسیقی فاخر که طنین نوای ساز و نوایش هر شنونده‌‌ی صاحب دلی را به آسمان پرواز می‌هد، فریاد وامصیبتا سر می‌دهند و عده‌ای بی‌خبر و فارغ از این عوالم هنر را گسیل می‌کنند تا شاید به خیال خود بر صورت فرهنگ و هنر این سرزمین کهن چنگ ‌اندازند فارغ از این‌که هنر این سرزمین روزهایی سخت‌تر و تلخ‌تر از این از سر گذرانده است و هر بار زخمی اما سربلند سر از خاک برکشیده است.

دیگر آن‌که حضور این خیل عظیم از آن جهت اهمیت بیش‌تر می‌یابد که لرستانی‌ها ثابت کرده‌اند در این‌گونه عرصه‌های فرهنگی، هنری حضوری پر معنا دارند. شناسنامه‌ی فرهنگی، ادبی و تاریخی سرزمین لرستان دارای چنان اصالت منحصر به‌فردی است که می‌باید شاه بیت کلام همگان باشد. سلحشوری و جنگجویی صفت خوبی است اما برای ما اولویت فرهنگ و تمدن است. ما امروز می‌خواهیم هرکسی پای بر این سرزمین نهاد و تریبونی برای سخن‌رانی در اختیار گرفت، ما را با تمدن، فرهنگ، تاریخ و اصالت‌مان خطاب قرار دهد. در شب اجرای گروه «ناگفته» خوب بود استاد ناظری که خود ریشه در فرهنگ غرب کشور دارد و در بسیاری از آثار خود از اشعار لکی استفاده کرده‌است گریزی می‌زد مابین اشتراکات موسیقیایی مناطق لک‌نشین لرستان و کرمانشاه تا حضار از برداشت و تلقی هنرمندی سرشناس و برخواسته از این فرهنگ غنی بهره‌مند شوند.

دوم: استاد شهرام ناظری سالیان بسیاری را سایه به ‌سایه‌ی استاد شجریان حرکت کرده‌است و گاه توانسته است با ارائه آثاری متفاوت از زیر سایه‌ی ایشان به‌در آید. استاد ناظری به گواه آثارش هنرمندی نوجو و خلاق است که قاعده‌های متداولی را در عرصه‌ی موسیقی ایرانی شکسته و به بیانی نو در خلق نواهای موسیقیایی رسیده‌است. ایشان در چهل سال اخیر از یک‌سو توانسته است با پشتوانه‌ی فعالیت‌ موسیقیایی در کنار بزرگانی چون؛ فرامرز پایور، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، کیخسرو پورناظری و از دیگر سو با بهره‌گیری از موسیقی بکر و بی‌انتهای مناطق کردنشین و لک‌نشین غرب کشور گونه‌ای از موسیقی را ترویج و به مخاطب شناسانده‌است که امروزه ما آن‌را با نام موسیقی عرفانی می‌شناسیم و کنسرت اخیر نیز بر خلاف ادعای حافظ ناظری که آن‌را گونه‌ای جدید در موسیقی ایران و جهان معرفی می‌نماید، در ادامه همان آثار قدیمی منتهی با ارکستر و سازبندی جدید (در آثار ایشان) استاد ناظری است.

فرخزاد لایق؛ آهنگ‌ساز، در اثر فاخر «سفر عُسرت» سال‌ها پیش با صدای استاد ناظری و با استفاده از اشعار شاعران معاصر با چنین فضاسازی‌ها و ارکستراسیون‌هایی کاری متفاوت به علاقه‌مندان موسیقی ایران ارائه داد. لایق بعدها در خصوص اثر «ناگفته» حافظ ناظری را متهم به استفاده از چند اثر خود با عنوان آهنگ‌ساز در این اثر متهم کرد و بزرگانی چون؛ هوشنگ کامکار و حسین علیزاده در برابر ادعاهای حافظ ناظری موضع گرفتند. لازم به توضیح نیست موسیقی‌دانان بسیاری مانند؛ حسین علیزاده، فرخزاد لایق، علی قمصری، سهراب پورناظری و بسیاری دیگر از هنرمندان خوش‌قریحه و خلاق سال‌ها قبل ژانر یا گونه‌ی موسیقیایی مورد ادعای شما را تجربه نموده‌اند.

کارنامه‌ی رنگارنگ و پربار هنری استاد شهرام ناظری از چنان غنا و ارزشی برخوردار است که بسیاری از آثار ایشان در تاریخ موسیقی ایران ماندگار شده‌اند. او رسالت خود را در موسیقی ایران با شایستگی تمام به انجام رسانیده‌است. او همیشه با روحیه نوجوی خود در پی ره‌یافتی جدید برای موسیقی ایران بوده‌است و بر خلاف آن‌چه حافظ می‌گوید خود استاد ناظری برای اولین‌بار در دهه‌ی هفتاد، تحریرهای ریتمیک را که اکنون در اثر «ناگفته» هسته‌ی اصلی آوازی این اثر به‌شمار می‌رود، در آلبوم «سازنو، آوازنو» با همکاری گروه دستان ارائه کرد. استاد ناظری در بسیاری از آثار بعدی خود از این تحریرهای ریتمیک به‌عنوان شناسه و امضای خود بهره برد.

سوم: جای شگفتی است که حافظ ناظری با استفاده از ناآگاهی احتمالی مخاطب از ژانر و گونه‌های موسیقی جهان، اثر خود را اثری پیش‌رو و آوانگارد معرفی می‌کند. حافظ جوان است و جویای نام، اما آدرس غلط دادن به مخاطب از سوی ایشان تأسف‌برانگیز است. به گفته‌ی اساتید صاحب فن این آلبوم در دسته‌‏بندی موسیقی new age قرار می‏گیرد که شرکت سونی نیز با سابقه‌ی طولانی در زمینه تهیه‌ی آلبوم‏ها نشان داده که به رعایت این‌گونه دسته‌‏بندی‏ها در اعلام ژانر موسیقی اعتقاد دارد.

دانش‌نامه آزاد ویکی‏پدیا این نوع موسیقی را این‌گونه معرفی می‏کند؛ «موسیقی نیو ایج» یا عصرنو نوعی موسیقی وابسته به جنبش فرهنگی سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ است که هدفش تاکید بر معنویات و گیاه‌خواری و طب گیاهی و غیره بوده تا حدودی وابسته به سبک موسیقی کلاسیک که دارای آهنگ تکراری و ساده است و هدفش ایجاد آرامش روحی می‌باشد. موسیقی عصر جدید را می‌توان نوعی موسیقی ملودیک و اساساً بی‌کلام در نظر گرفت. موسیقی الکترونیک و زیرشاخه‌های آن و نیز موسیقی سازی بخش عمده‌ای از موسیقی «نیو ایج» را تشکیل می‌دهند. حتا در نظر کارشناسان فنی موسیقی آلبوم ناگفته‌‌ها بیش‌تر در دسته سایبینت به انگلیسی Psybient زیرمجموعه موسیقی امبینت Ambient [ii] قرار می‌گیرد؛ که معمولاً به عنوان موسیقی پس‌زمینه در سالن‌های انتظار، آسانسور، مهمانی، مراقبه‌های دسته‌جمعی و تشریفات مذهبی و یا تمرین‌های یوگا استفاده می‌شود و می‌تواند شامل لایه‌های از موسیقی الکترونیک، سازهای سنّتی، تاکتیک‌های آواز قدیمی و عناصر آواز مراقبه‌ای باشد. اغلب در این سبک صداهای الکترونیک با سازهای بومی و مدرن، صداهای کیهانی تولید شده بوسیله کیبورد و «موسیقی صدای فرعی» ترکیب شده‌اند.

 هوشنگ کامکار که آثار ارزشمندی در زمینه‌ی موسیقی ایران به‌خصوص استفاده از ارکسترهای بزرگ را در کارنامه دارد درباره «ناگفته» چنین گفته است؛ «... در این اثر گفته‌اید پروژه حافظ ترکیب موسیقی ایران و کلاسیک غرب است. کدام موسیقی ایرانی و کدام موسیقی غربی؟ اساساً بداهه‌نوازی نوازندگان و بداهه‌خوانی شهرام ناظری چه ارتباطی به آهنگ‌سازی شما دارد؟ وانگهی ملودی‌های سه‌تار کاملا تقلیدی از بداهه‌نوازی سیتار راوی شانکار هندی است و هیچ نشانی از موسیقی ایران در آن نیست... باند ۵ آن کاملاً تقلیدی سطحی از مادریگال‌های کمدی ایتالیایی قرون ۱۴ و ۱۵ با هارمونی بسیار ساده است. کدام هارمونی دیسونانس و مدرن و آوانگاردی را به کار برده‌اید؟ تحریر‌ها همگی تقلیدی از مادریگال‌هاست. کدام مدولاسیون‌های پیچیده و نامتعارف در آن به کار رفته است؟ همه می‌دانیم این‌گونه خواندن را قبلاً محسن نامجو معرفی کرده که به عقیده من آن هم کار بی‌هویتی است. گفته‌اید نکته‌ی قابل تامل سرعت‌گرفتن تحریر است که من فکر نمی‌کنم پرسرعت‌بودن تحریر کار خلاقانه‌ای باشد خیلی از خوانندگان قدیم تحریرهای ریز و تند داشته‌اند.»

سعید عسگری‌عالم/ سیمره

دیدگاه‌ها