موسیقی لرستان مدیون مردی است که در دهه 40 با صدای اهورایی خود موسیقی لرستان را به ایرانیان شناخت و صدای جادویش آن‌چنان بود که مرزهای جغرافیایی را درهم نوردید و موسیقی ناب لری را به گوش جهانیان رساند.

مردی که موسیقی لری با خون و پوست وی عجین بود و با صدای رسایش وجود آدمی را تسخیر می‌کرد زنده‌یاد «رضا سقایی» در دیار مفرغ و بلوط و ترانه متولد و دوشادوش با مردمان سرزمینش در غم و شادی‌های‌شان چیزی کم نگذاشت در این دیار ماند و در همین دیار نیز به جایگاه ابدیش پرواز نمود اکنون که شش سال از درگذشت «حنجره طلایی» و «سلطان آواز» زاگرس می‌گذرد ولی هنوز یاد و خاطره وی در یادها و اذهان مردمان این دیار است.

زنده‌یاد «محمدرضا سقایی» معروف به «رضا سقایی» 20 فروردین سال 1318 در محله کهن پشت بازار شهرستان خرم‌آباد متولد شد و به علت شرایط ویژه آن زمان در دوران ابتدائی درس را رها و به کار خیاطی مشغول شد صدای اهورایی و رسای وی در دوران نوجوانی و جوانی چنان با موسیقی فولکور لری عجین شده بود که بلبلان چهچه خوان در مقابل وی سر تعظیم فرود می‌آوردند چه رسد به آدمی!

صدای نوجوانی خوش‌صدا از دل مغازه خیاطی هر رهگذری را میخکوب و مجذوب خود می‌کرد و برای اولین بار استاد ارزشمند و فرهیخته زنده‌یاد حمید ایزدپناه با شنیدن صدایش وی را دعوت و اثر «بزران» را با کمانچه زنده‌یاد علی‌خان شفایی ضبط نمود.

کوچه‌باغ‌های شهر هنوز یادآور آواز علی سونه‌های «رضا» و علی‌اکبر فاضل پور استاد خیاطیش است که برای تمرین به آنجا می‌رفتند تا گل‌های باغی با ترنم صدای «رضا» نظاره‌گر آنان باشند.

در اردیبهشت سال 1344 بود که برای نخستین بار با مکاتبات مجدانه‌ی زنده‌یاد استاد ایزدپناه اولین ترانه‌های لری گنم خر (شعر از نورالدین سلاح‌ورزی)، دایه‌دایه، کوش طلا، قدم خیر، سیت بیارم و مریم مریم با صدای زنده‌یاد «رضا سقایی» و روانشادان حسین سالم (کمانچه) و منصور سالم (تمبک) و تار استاد تاکسانی در «برنامه شما و رادیو» با مجری‌گری کمال‌الدین مستجاب‌الدعوه و فروزنده اربابی در استودیوی سراسری رادیو ایران ضبط و گوش ایرانیان را نوازش داد.

بعد از آن بود که ترانه «گنم خر» و «کوش طلا» و چند ترانه دیگر به صورت صفحه گرامافون به بازار روانه و در دهه‌ی 40 صدای رسا و اهورایی «رضا» موسیقی لری را ملی و فراملی نمود و توانست با صدای جادویی‌اش معرف و سمبل لرستان باشد و در سال‌های دور همواره نام «رضا»، لرستان را در ذهن‌ها تداعی می‌کرد.

در سال 1350 اثری به نام «تفنگ» و در سال 1353 اثری دیگری به نام «دالکه» با شعر استاد حشمت اله شفیعیان با خوانندگی و آهنگسازی زنده‌یاد «رضا سقایی» ضبط گردید و در سال 1353-1354 با نام مجموعه «تفنگ» با نوازندگی استاد چیره‌دست کمانچه فرج علی پور و تمبک زنده‌یاد فریدون علی پور و تار غلام مردای و دکلمه ماندگار فاطمه گودرزیان‌اسد به‌ صورت کاست به بازار عرضه و مورد استقبال بی‌نظیر عموم قرار گرفت.

در سال 1350 زنده‌یاد «رضا سقایی» راهی پایتخت می‌شود تا در کلاس‌های آواز استاد فقید اسماعیل مهرتاش مشق بگیرد و چند جلسه‌ای از محضر این استاد کسب فیض می‌نمایند در تهران با زنده‌یاد مجتبی میرزاده آشنا می‌شود و در آنجاست که اتفاق بی‌نظیری در موسیقی لری و برای زنده‌یاد «رضا سقایی» می‌افتد.

صدای ماندگار زاگرس در سال 1354 ترانه «زندگی» را که سروده خانم هما میر افشار بود و توسط زنده‌یاد ایزدپناه به لری برگردانده شد را اجر نمود که مورد اقبال عمومی قرار گرفت چنانکه توجه استاد عبدالوهاب شهیدی آهنگساز این ترانه را به خود برانگیخت.

زنده‌یاد «رضا سقایی» با صدای افسانه‌ای‌اش اثری به نام «آسمان» شعر از عزت فولادوند و آهنگسازی خودش خلق نمود که بی‌شک یکی از شاهکارهای موسیقی لری محسوب می‌شود.

در سال 1356 موسیقیدان توانمند شادروان مجتبی میرزاده برای بازسازی هنرمندانه ترانه‌های قدیمی لری به یاری استاد سقائی آمد و با خلق دو اثر فاخر «قدم خیر» و «موتورچی» در موسیقی ایران اتفاقی با شکوه به وقوع پیوست.

«سقایی» متأسفانه در سال 1357 به علت جراحی لوزه حنجره طلایی و صوت اساطیری را به خاطره‌ها سپرد و آن صدای اهورایی برای همیشه خاموش شد.

زنده‌یاد رضا سقایی هنرمند حماسه‌سرا در سال 1366 بر اثر ترکش از ناحیه سر در جریان بمباران متجاوزان بعثی به شهر ازنا به درجه رفیع جانبازی جنگ تحمیلی نائل گردید.

سقایی در دی‌ماه 1382 پس از سال‌ها خاموشی در جریان ضایعه‌ی تأسف‌بار زلزله‌ی بم برای دقایقی بر روی سِن «مویه‌ای» جهت همدردی و جمع‌آوری کمک به هم‌وطنان آسیب‌دیده سر داد.

در سال 1386 ترانه "دایه‌دایه وقت جنگه" تنظیم مجتبی میرزاده و با صدای سقایی جزو آثار فاخر و ماندگار یک‌صد سال اخیر موسیقی ایران به ثبت رسید

در سال 1387 مستندی از زندگی استاد توسط مستندساز برجسته هم استانی فرود عوض پور ساخته شد.

زنده‌یاد رضا سقائی در شب 19 اسفند سال 1385 در کرج دچار سکته مغزی شد. 10 روز در بیمارستان شهید رجایی کرج تحت مراقبت قرار گرفت و بعد از آن وی به بیمارستان عشایر خرم‌آباد انتقال داده شد و از آن زمان به بعد خواهر بزرگ‌ترش مسئولیت نگهداری و پرستاری وی را به عهده گرفت و مدت سه سال و نیم در بستر بیماری افتاد، حدود 7 بار در بیمارستان عشایر خرم‌آباد و 3 بار در بیمارستان ساسان تهران بستری شد و طی این مدت مردم با فرهنگ و فهیم استان لرستان مخصوصاً اهالی خرم‌آباد و دوستان هیچ‌گاه استاد را تنها نگذاشتند.

روز سه‌شنبه در تاریخ 8 تیرماه 1389 در بخش 3 بیمارستان ساسان تهران، تحت درمان قرار گرفت ولی متأسفانه پس از 9 روز بستری، حالش رو به وخامت گذاشت و به بخش ICU انتقال و در تاریخ 27 تیرماه 1389 به دلیل نارسایی تنفسی در پی سکته مغزی به رحمت ایزدی رفت.

 پیکر وی در تاریخ 31 تیر 1389 در مقابل تالار وحدت تهران با حضور و تني چند از چهره‌های فرهنگی و هنری از جمله هوشنگ كامكار، سيد عباس سجادي و‌ درويش رضا منظمي، سید فرید قاسمی، حسین پر نیا، برخی از اعضای هیئت‌مدیره کانون‌های خانه موسیقی و مسئولان انجمن لرستانی‌های مقیم مرکز و هنرمندان استان لرستان برگزار و در این مراسم درويش‌رضا منظمي. داریوش نظری، سالاروند شهردار اسبق اليگودرز، فرشيد سقايي مطالبی را ایراد و رضا فرجي قطعه بلبل را اجرا و شيرواني به شعرخوانی پرداختند. پيكر رضا سقايي با مراسم چپ‌خواني سرنانوازان لرستان و طنين قطعه "دایه‌دایه وقت جنگ"‌ تشییع و به زادگاهش خرم‌آباد منتقل شد و در تاریخ 2 مرداد 1389 طی مراسم باشکوهی با حضور پرشور مردم، اهالی فرهنگ و هنر، استاندار لرستان، فرماندار خرم‌آباد و برخی از مسئولان لشکری و کشوری با سخنرانی حسن شریعت نژاد فرماندار و قرائت پیام تسلیت حمید شاه‌آبادی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط منصور احمدی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان خرم‌آباد در مقابل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان تشییع و در قطعه هنرمندان آرامستان خرم‌آباد به خاک سپرده شد.

مرحوم رضا سقایی یکی از ستارگان درخشان موسیقی لرستان است؛ که علاوه بر صدای شفاف و تحریرهای پرفراز و فرود و تبحر خاص در موسیقی مقامی و محلی دارای تعهد و تعصب نسبت به میهن و سرزمین خویش بود. صدای وی تکرار نشدنی است که همه لرستان وامدار صدای این هنرمند می‌باشد و همه به خاطر سادگی‌ها، پاکی‌ها و صداقت کودکانه‌اش دوستش دارند

 مسئولین و مردم هنردوست و قدرشناس این دیار برای پاسداشت مقام و منزلت زنده‌یاد استاد رضا سقایی در زمان حیات، بیماری و وفات ایشان بزرگداشت‌ها و مراسم مختلفی را برگزار نمودند که برخی از این مراسم به‌صورت خودجوش و مردمی بوده ولی دو سالی است که به همت انجمن موسیقی استان مزار این هنرمند فقید گل‌باران و اولین مراسم گل‌باران با حضور جمع کثیری از هنرمندان عرصه موسیقی، تئاتر، سینما و تلویزیون، ادبیات، شعر و اصحاب رسانه و جراید و مردم علاقه‌مند به موسیقی و هنر برگزار و بیانه‌ای در سه بند صادر که خیابانی در شهر خرم‌آباد به اسم استاد مزین و جشنواره موسیقی به نام «رضا» و هرساله بزرگداشتی برای ایشان برگزار گردد که با تلاش‌ها و پیگیری مجدانه اعضای انجمن موسیقی و همکاری اداره کل فرهنگ ارشاد اسلامی لرستان، شهرداری و شورای اسلامی شهر خرم‌آباد سردیس و خیابانی در شهر محل تولد استاد ساخته و نام‌گذاری گردید.

روز چهارشنبه 20 خردادماه 1394 آیین بزرگداشت زنده‌یاد رضا سقایی با حضور معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون استاندار، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان، مسئولان فرهنگی، اعضای شورای اسلامی شهر خرم‌آباد، معاونین فرهنگ ارشاد اسلامی، اساتید، هنرمندان، پیشکسوتان و علاقه‌مندان به موسیقی در تالار شهيد آويني مجتمع فرهنگي هنري ارشاد خرم‌آباد برگزار شد.

در این آیین دکتر حمیدرضا حنان مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در خصوص مقوله هنر به سخنرانی پرداخت و از خواهر استاد سقایی و داریوش نظری خواهرزاده ایشان قدردانی و در ادامه داریوش نظری با صدای دل‌نشینش با همراهی ساز حسن سالم و مهران ترک‌زبان قطعه‌ای از آلبوم جدیدش را به‌صورت بداهه اجرا نمود در ادامه دکتر احمدی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص علت جاودانگی مرحوم سقایی مطالبی را ایراد و بعدازآن حشمت فتحی همراه با پیانوی شهرام کیمیایی ترانه چوپان را در دستگاه اصفهان به یاد استاد اجرا و سپس دکتر سید سیامک موسوی در خصوص زندگی هنری استاد سقایی مطالبی را عنوان کردند بعد از آن گروه موسیقی «حرف تازه» به سرپرستی منوچهر رحمتی نوازنده سنتور و صدای زنده‌یاد کیومرث صادقی، کمانچه حسن سالم، تار حمید سلیمانی و تمبک شهاب خاکسار هنرنمایی نمودند و نثری در وصف استاد رضا سقایی توسط استاد کاظم علی پور قرائت گردید و در ادامه طنین صدای استاد ایرج رحمانپور و سرنای احسان عبدی پور با کمانچه همایون پشت‌دار و تنبک شهاب خاکسار به‌صورت بداهه در فضای سالن پیچید و پیام استاد علی‌اکبر شکارچی توسط مسعود بهرام نِژاد با طراوت خاصی قرائت شد و در پایان از سردیس و فیلم مستند زندگی‌نامه استاد رضا سقایی رونمایی و لحظاتی سید محمد سیف زاده کارگردان فیلم «رضا دوباره می‌خواند» توضیحاتی در خصوص نحوه فیلم‌برداری و تهیه‌کنندگی این فیلم ارائه داد و مدت 50 دقیقه از این فیلم اکران شد.

روز دوشنبه ۲۴ اسفندماه 1394 آیین رونمایی از آلبوم «دنگ دیر» با حضور مسئولین و چهره‌های شاخص فرهنگی و هنری استان لرستان در فرهنگ‌سرای شفق تهران برگزار شد در ابتدای مراسم محقق و پژوهشگر نامی تاریخ مطبوعات ایران استاد سیدفرید قاسمی در خصوص سجایای اخلاقی زنده‌یاد سقایی به سخنرانی پرداختند سپس حجت‌الاسلام حنان مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان لرستان در موردحمایت از هنر و هنرمند و همیشه آواز استاد سقایی بر ساز مقدم بوده سخنانی را ایراد نمودند و در ادامه گروه بداهه‌نوازی به نوازندگی همایون پشت‌دار (کمانچه)، احسان عبدی پور (سرنا)، افشین فرامزی (تنبک) و مرتضی میر (دف) به اجرای موسیقی پرداختند. در ادامه حامی این آلبوم اسماعیل دوستی عضو شورای شهر تهران از چگونگی حمایت خود از این اثر و خاطره‌ای از استاد سقایی بیان نمودند سپس امین عباسیان مراحل تهیه آلبوم را تشریح و استاد ایرج رحمانپور هم دقایقی با زبان لری درباره رضا سقایی حرف و یادی از زنده‌یاد حمید ایزدپناه نمود و با حضور استاد اسماعیل دوستی، حجت‌الاسلام ‌ حمیدرضا حنان، استاد فرج علی پور، ولی یعقوبی، سید فرید قاسمی، استاد ایرج رحمانپور، سید ابراهیم موسوی نژاد، امین عباسیان آلبوم «دنگ دیر» رونمایی شد در پایان گروه موسیقی به سرپرستی داریوش نظری قطعاتی از موسیقی لری را اجرا نمود.

آلبوم «دنگ دیر» شامل قطعات «لیلا»،‌ «اسمر»، «گرگ و میش»، «اسب اجل (آواز علیدوستی)»، «دایه‌دایه»، «زلف آشفته» و «کوش طلا» با صدای زنده‌یاد رضا سقایی و نوازندگی «مانی آقا‌ملایی" نوازنده تار و بم‌تار،"محسن قاسمی " نوازنده تمبک،"‌مرتضی میر" نوازنده دف و "همایون پشت‌دار" نوازنده کمانچه، آلتو و باس " امین عباسیان " و نوازنده سنتور تنظیم قطعات امین عباسیان و همایون پشت‌دار در فروردین‌ماه 1385 توسط شرکت نوای زاگرس منتشر شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.

دیدگاه‌ها