مردم استان لرستان به ویژه شهر خرمآباد در ایام ماه محرم، آیین‌های ویژه‌ای دارند که از این میان می‌توان به مراسم "گل افتاین" Gel_oftayen (1) در روز عاشورا اشاره کرد.
مردم این دیار از جمله جوانان، از روز تاسوعا همه امکانات را برای برگزاری این آیین خاص آماده می‌کنند. تهیه هیزم برای روشن کردن آتش، خاک الک شده، حوضچه‌هایی برای درست کردن گل و تهیه گلاب … در روز تاسوعا به هر گوشه‌ی شهر که نگاه کنید؛ همه چیز آماده است تا صبح روز عاشورا برای تهیه گل (kharra) و گل‌اندود شدن مردم (مراسم گل افتاین) مهیا شود.
عصر روز تاسوعا، جوانان با ساخت حوضچه‌هایی، گل را برای برگزاری مراسم روز عاشورا آماده می‌کنند. نیمه‌های شب عاشورا که فرا می‌رسد جوانان هیزم‌ها را آتش زده تا عزاداران پس از گل‌مالی شدن در صبح روز عاشورا ، لباس و سر و بدن خود را خشک کنند و به نوحه خوانی و عزاداری بپردازند.
عمل خاک بر سر کردن و گل بر سر و شانه گذاشتن که امروزه از آن به عنوان مراسم “گل افتاین” یاد می‌کنیم در میان مردمان لر از دیر باز به عنوان یک سنت دیرینه در عزای عزیزان انجام می‌شده که امروزه نیز در روز عاشورا به شکل فراگیر در بین اقشار مردم سوگوار انجام می‌شود. در روز عاشورا پس از آیین گل‌مالی، دسته‌جات سینه‌زنی و زنجیرزنی در محل‌های از پیش تعیین شده در سطح شهر خرمآباد و گورستان «خضر» تجمع نموده و به عزاداری می‌پردازند. پس از پایان مراسم عزاداری و سوگواری، نماز ظهر عاشورا با حضور عزاداران و سوگواران حسینی در محلات مختلف شهر بر پا می‌شود.
در مورد آیین گل‌مالی باید یادآور شد که این سنت علاوه بر خرمآباد در بسیاری از شهرهای دیگر استان لرستان از جمله نورآباد، الشتر، کوهدشت، پل‌دختر، معمولان، نقاطي از بروجرد و دوره چگنی نیر برگزار می‌شود. ضمن احترام فراوان به سنت‌های خوب مردم این دیار به ویژه آیین عزاداری و سوگواری برای امام حسین(ع) که نماد آزادگی و آزاد مردی در جهان است، به نظر می‌رسد آیین گل‌مالی (گل افتاین) از لحاظ شکلی (نه ماهوی) نیاز به اصلاح دارد.
هر ساله به دلیل درست کردن آتش در روز تاسوعا و عاشورا در خرمآباد و برخی از شهرستان‌های استان لرستان برخی از هیأت‌های مذهبی برای درست کردن آتش اقدام به بریدن درختان می‌کنند که این کار لطمه‌ی جبران‌ناپذیری به محیط زیست و منابع طبیعی استان وارد می‌کند. جهت روشن شدن موضوع رجوع می‌نماییم به اظهارات چند سال پیش مدیر کل منابع طبیعی و آب‌خیزداری استان لرستان که ضمن اشاره به روند رو به نابودی منابع طبیعی و درختان در این استان گفت: «در روزهای تاسوعا و عاشورا به تنهایی ۳۱۴ هزار هکتار از اراضی جنگلی این استان نابود شده است.»
خبرنگار مهر در خرمآباد به نقل از این مقام مسئول می‌نویسد: «متأسفانه در ایام تاسوعا و عاشورای امسال بیش از 3 هزار و ۷۵۰ درخت در منطقه زاگرس لرستان قطع شده و متأسفانه بیش‌ترین قطعی درخت در این ایام مربوط به شهرهای خرمآباد، ویسیان و چگنی بوده است»
وی خاطر نشان می‌کند که «با اجرای طرح مشعل گازی، این میزان قطعی درخت کاهش یافته است.»
اين مسئول با اشاره به این‌که برای بیش از ۳۰ هیأت عزاداری در لرستان مشعل گازی تهیه شده، عنوان کرد: «این سازمان قصد دارد در راستای کاهش قطع درختان در ایام عزاداری تاسوعا و عاشورا، اجرای این طرح را به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی خود در سال‌های آینده قرار دهد.» وی با تشریح نقش و اهمیت حساس درختان در مقابله با گرد و غبار، یادآور شد: «هر هکتار جنگل بیش از ۶۸ تن گرد و غبار را جذب می کند.»
اکنون چند سال از آن اظهارات می‌گذرد(2)؛ اما نه تنها تمام هیأت‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی در سطح شهرهایی که این آیین را برگزار می‌کنند (از جمله نورآباد، الشتر، کوهدشت، پل‌دختر، معمولان و دوره چگنی) مجهز به مشعل‌های گازی نشده‌اند، بلکه هیچ‌گونه اظهار نظر رسمی در مورد میزان قطع درختان و تخریب محیط زیست به اطلاع عموم نمی‌رسد.
امیدواريم مدیران ارشد استان فکر اساسی (نه فقط فکر اساسی، بلکه اقدام عملی) برای جلوگیری از این آسیب جدی به عمل آورند.(3) حفاظت جدی از جنگل‌های قابل دسترس و آسیب‌پذیر در ایام محرم، موظف کردن رؤسای هیأت‌ها برای پرهیز از قطع درختان توسط 
هیأت‌های مربوطه، تهیه و استفاده از مشعل‌های گازی به‌جای استفاده از آتش هیزم، تشویق و ترغیب مردم به اصلاح شیوه‌های مرسوم توسط روحانیون و مسؤلین مربوطه از جمله راه‌کارهای مهم جهت بهبود وضع موجود می‌باشد.
هیأت‌های مربوطه، تهیه و استفاده از مشعل‌های گازی به‌جای استفاده از آتش هیزم، تشویق و ترغیب مردم به اصلاح شیوه‌های مرسوم توسط روحانیون و مسؤلین مربوطه از جمله راه‌کارهای مهم جهت بهبود وضع موجود می‌باشد.امید است در این ایام، شاهد انجام مراسم عزاداری معقول و در‌خور شأن و فرهنگ مردم مسلمان و شیعه استان‌مان باشیم.
علي جودكي / خرمآباد
پی‌نوشت:
1- به این مراسم در گویش‌های متفاوت «خره‌مالی»؛ «خره گرتن» و«گل‌مالی» نیز گفته می‌شود.
2- این مطلب در هفته نامه سیمره (دوم آذرماه 91) منتشر شده است.
3- به نظر می‌رسد مراسم امسال وضعیت نسبتاً بهتری حداقل در مرکز استان‌مان پیدا کند. رسانه‌های استان در خبرهای چند روز پیش خود آورده‌اند که مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان از تهیه ۲۶۰ تن چوب ضایعاتی برای برگزاری مراسم گل‌مالی در خرمآباد خبر داده که جای تقدیر و تشکر فراوان دارد. فتحی‌بیرانوند گفته است: از این میزان چوب؛ ۱۵۰ تن را کارخانه پتروشیمی لرستان،۶۰ تن را پادگان باباعباس و ۵۰ تن را کارخانه زاگرس‌پوش بروجرد تامین کرده است. وی همچنین اظهار داشته که اداره کل حفاظت از محیط زیست لرستان با تشکیل ستاد ویژه محرم، خود را موظف به تهیه چوب مورد نیاز هیات‌های عزاداری می‌داند و مسئولان هیات‌ها می‌توانند با مراجعه به ادارت کل منابع طبیعی و محیط زیست استان حواله چوب مورد نیاز را دریافت کنند.
کلیک کنید
دیدگاه‌ها