دیروز دو خبر ناگوار از کشته شدن دو عدد توله خرس ایرانی در رسانه‌ها منتشر شد که مایه افسوس و حسرت دوستداران محیط زیست بود.
یکی به ضرب تصادف با خودرو و دیگری به ضربه چوب و چماق مسئولین محیط زیست. هر چند اتفاق کشته شدن توله خرس قهوه‌ای به ضرب چوب و چماق مربوط به یک ماه پیش است اما کیفیت تلف شدن این توله خرس بیچاره پرده از مسائل زیادی برداشت.
در ایران بسیاری از گونه‌ها مانند شیر و ببر ایرانی به دلیل شکار بی‌مورد منقرض‌شده و بسیاری دیگر در حال انقراض‌اند. یکی از آن گونه‌های ارزشمند که در کشور ما در معرض خطر انقراض قرار دارد خرس قهوه ایست.
خرس قهوه‌ای
خرس قهوه‌ای یکی از گوشت‌خوارانی است که تلاش‌های حفاظتی و پژوهشی گسترده‌ای در سرتاسر حوزه انتشار این گونه در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی اروپا، آسیا و آمریکای شمالی به آن اختصاص یافته است. با این حال، این گونه در محدوده قفقاز و خاورمیانه به‌شدت کمتر از سایر بخش‌های محدوده پراکنش خود موردبررسی قرار گرفته است.
در میان مجامع علمی دنیا تقریباً چیزی درباره خرس‌های قهوه‌ای خاورمیانه که از آن‌ها با نام «خرس قوه‌ای سوری» یاد می‌شود، وجود ندارد و حتی در بین مقالات و کتاب‌های مختلف، کمبود اطلاعات شدیدی در این مورد به چشم می‌خورد.
اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت IUCN در برنامه عمل حفاظت از خرس‌ها در سال ۱۹۹۹، به گفتن عبارت «جمعیت کوچک» درباره خرس‌های ایران بسنده کرده و حتی برخی وب‌سایت‌ها، خرس‌های خاورمیانه را تقریباً منقرض‌شده پنداشته‌اند.
نقشه‌های موجود در اتحادیه جهانی حفاظت نیز به‌صورت نادرستی بیان نموده که خرس‌ها در بخش‌های عظیمی از ایران منقرض شده‌اند، درحالی‌که خرس‌های ایران هنوز در بخش‌های گسترده‌ای پراکنش تاریخی خود را همچنان حفظ نموده‌اند.
در خصوص جمعیت خرس قهوه‌ای در ایران نیز آمار قابل اتکایی وجود ندارد، به طوریکه کارشناسان قدیمی جمعیت خرس قهوه‌ای را ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ عدد برای کل کشور می‌دانند، هرچند که بعید است این آمار منطقی باشد.
برخلاف بسیاری از کشورها که نمایش خرس‌های قهوه‌ای در سطح خیابان‌ها و رقص و نمایش آن‌ها مشکلی جدی است، این پدیده در ایران بسیار کمتر دیده می‌شود و امروزه احتمالاً کمتر از ۴۰ خرس در ایران در اسارت هستند، هرچند که بیشتر آن‌ها نیاز به ارتقای شرایط نگهداری و بهداشتی دارند.
از سال ۱۳۸۵ خرس قهوه‌ای به‌عنوان یکی از گونه‌های گوشت‌خواران بزرگ جثه ایران در برنامه‌های مطالعاتی انجمن یوزپلنگ ایرانی بوده و برنامه‌های متعددی برای حفظ آن در مناطق مختلف ایران، بخصوص منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی و استان لرستان به‌عنوان دو نماینده البرز و زاگرس در حال اجرا می‌باشد. تیم مستندسازی انجمن نیز طی سال‌های اخیر در حال تولید مستندی درباره زندگی این زیرگونه کمتر شناخته‌شده کشورمان می‌باشد.
دو اتفاق ناگوار در یک روز
دیروز دو خبر ناگوار از کشته شدن دو عدد توله خرس ایرانی در رسانه‌ها منتشر شد که مایه افسوس و حسرت دوستداران محیط‌زیست بود. یکی به ضرب تصادف با خودرو و دیگری به ضربه چوب و چماق مسئولین محیط‌زیست. هر چند اتفاق کشته شدن توله خرس قهوه‌ای به ضرب چوب و چماق مربوط به یک ماه پیش است اما کیفیت هلاک شدن این توله خرس بیچاره دیروز، پرده از مسائل زیادی برداشت.
توله خرس کجوری
یک قلاده توله خرس یک‌ساله در برخورد با خودرو در منطقه کجور تلف شد. محیط‌زیست استان اعلام کرد: با انتشار خبر و فیلم تلف شدن یک قلاده توله خرس یک‌ساله در حاشیه جاده منطقه کجور، فرمانده یگان منطقه حفاظت شده البرز مرکزی شمالی به منطقه عازم شد.
بر این اساس پس از بررسی لاشه که متعلق به یک توله خرس یک‌ساله بود، آثار جراحت در سمت چپ بدن در اثر برخورد با خودرو تشخیص داده شد که با خونریزی و خط ترمز روی آسفالت مطابقت داشته است.
بدن این حیوان توسط سگ‌ها و یا سایر گوشت‌خواران دریده شده است و هیچ‌گونه جای گلوله و ضرب و شتم روی پوست و بدن خرس مشاهده نشد.
ماجرای پیچیده توله خرس گلستانی
۱۳ شهریورماه امسال یک قلاده توله خرس قهوه‌ای به روستای ترجنلی از توابع شهرستان گالیکش در حاشیه پارک ملی گلستان نزدیک شده بود. در حین عملیات زنده گیری این توله خرس یکی از اعضای شورای این روستا زخمی شد. بعد از گذشت مدتی کوتاه اعلام شد که توله خرس تلف شده است و تلاش برای یافتن علت مرگ آن ادامه دارد.
حال ماجرا از چه قراری بوده است؟
انتشار یک کلیپ در فضای مجازی طی روزهای گذشته پرده از دومین پنهان‌کاری نیروهای محیط‌زیست استان گلستان برداشت.
ظاهرا ماجرا از آن قرار بوده که حدود یک ماه پیش توله خرسی در حاشیه منطقه حفاظت شده زاو، در سه کیلومتری پارک ملی گلستان و از نزدیکی روستای ترجنلی عبور می‌کند و به دنبال گزارش اهالی منطقه به اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان و در اقدامی نامتعارف و برخلاف دستورالعمل‌های مربوطه، این توله خرس توسط مسئولان محیط‌زیست گلستان در دو نوبت مورد اصابت سرنگ بیهوشی قرار می‌گیرد و ساعتی بعد از پای درمی‌آید و احتمال اوردوز شدن حیوان و یا آسیب جدی به ریه یا کبد، عامل اصلی مرگ این خرس عنوان می‌شود.
پس از آن مسئولان محیط‌زیست گلستان در اقدامی غریب، لاشه این خرس را که در صورت کالبدشکافی، کلید حل معمای مرگ خرس به شمار می‌رفت و می‌توانست علت مرگ این گونه ارزشمند جانوری را مشخص کند مخفیانه دفن می‌کنند و در واکنش به اعتراضات صورت گرفته، ابتلا به هاری را دلیل دفن زودهنگام خرس اعلام می‌کنند.
اما فیلم دل‌خراش افشاشده اخیر حکایت دیگری را روایت می‌کند؛ و آن این‌که توله خرس تنها به جرم عبور از فاصله 300 متری منطقه حفاظت‌شده لوه، به فاصله 5000 متر از روستای ترجنلی در حاشیه پارک ملی گلستان بدون نظارت دامپزشک مورد اصابت سرنگ بیهوشی قرار گرفته تا از منطقه دور شود، اما مسئولان اداره محیط‌زیست گلستان که به گفته مسئولان ستادی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در تهران، بدون هماهنگی با دفاتر تخصصی سازمان و نظارت دامپزشک نسبت به بیهوش کردن و زنده‌گیری این توله خرس اقدام کرده بودند، حتی فرصتی برای بیهوش شدن در اختیار خرس نگون‌بخت قرار نداده و تلاش می‌کنند با استفاده از تور ماهیگیری، حیوان را جابه‌جا کنند، اما در این میان یکی از اعضای شورای روستای ترجنلی، در کنار روستاییانی که از حادثه تصویربرداری می‌کنند به خرس نیمه‌بیهوش نزدیک می‌شود. توله خرس وحشت‌زده که در هیاهوی حضور بیش از 10 نفر از مسئولان محیط‌زیست گلستان و چند نفر از روستاییان فرصت لازم برای بیهوش شدن را هم به دست نیاورده، به عضو ماجراجوی شورای روستای ترجنلی حمله کرده و سبب می‌شود مسئولان محیط‌زیست گلستان با چوب و چماق، آخرین لحظات زندگی‌اش را برایش رقم بزنند.
اما پنهان‌کاری در خصوص نحوه مرگ این توله خرس، دفن مخفیانه‌اش و توجیهات دروغین و بی‌اساس تا همین چند روز پیش ادامه داشت. تاجایی که چندی پیش محمود رضا وفایی، مدیرکل دامپزشکی گلستان با بیان این‌که از مغز خرس گلستان برای انجام آزمایش‌های لازم نمونه‌برداری شده به رسانه‌ها گفت: ظاهراً در بررسی‌های بالینی همکاران به داشتن بیماری نوع A در خرس مشکوک شده و به محیط‌زیست اعلام می‌کنند که باید لاشه خرس دفن شود. این اظهارنظر درحالی‌که بیان شد که چند روز بعد سازمان دامپزشکی کل کشور به نقل از انستیتو پاستور تهران، نتیجه آزمایش هاری (FAT) روی نمونه مغز توله خرس گلستان را منفی اعلام کرد و پرسش‌های جدید مطرح شد که اگر توله خرس مبتلا به بیماری نبوده، پس چرا مسئولان محیط‌زیست گلستان در اقدامی شتاب زده لاشه او را دفن کرده‌اند، پرسشی که کلیپ تازه انتشار یافته به‌خوبی به آن پاسخ می‌دهد؛ یعنی به‌احتمال زیاد، دفن به خاطر پنهان‌کاری و سرپوش گذاشتن بر علت واقعی مرگ توله خرس بوده، درست مثل پنهان‌کاری مرگ هیرکان که البته به برکناری مدیرکل محیط‌زیست گلستان هم منجر شد.
به هر حال آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت. خرس‌های قهوه‌ای که در معرض شدید خطر انقراض قرار دارند یکی پس از دیگری تلف می‌شوند و به نظر می‌رسد برکناری مسئولین برای این جنایت راه حل ناقصی باشد.
ورود دادستانی به خرس کشی
دادستان عمومی و انقلاب گالیکش درباره فیلم منتشر شده مربوط به ضرب و شتم یک توله خرس در روستای ترجنلی از توابع شهرستان گالیکش گفت: پرونده در دادسرای این شهرستان در حال رسیدگی است و دستگاه قضایی با هرگونه سهل‌انگاری و کوتاهی برخورد می‌کند.
عباس عرب در تشریح جزئیات این ماجرا گفت: بر اساس توضیحات اخذ شده از کارکنان محیط زیست شهرستان گالیکش، این خرس سه یا چهارساله ۱۳ شهریور در اراضی کشاورزی نزدیک روستای ترجنلی دیده شده و علیرغم هشدار و تذکر‌های اعضای یگان حفاظت محیط زیست و کارکنان پارک ملی گلستان، مردم به جای دور شدن از محل و اجازه دادن به مأموران برای به دام انداختن خرس، دور آن حلقه می‌زنند.
وی افزود: حین عملیات، خرس یه یکی از اهالی روستا که عضو شورای روستا نیز هست حمله‌ور شده و مأموران برای حفظ جان این فرد، مجبور به ضرب و شتم خرس می‌شوند.
این مقام قضایی با اشاره به مرگ این توله خرس و انتشار فیلم ضرب و شتم او در فضای مجازی گفت: پس از انتشار اخبار ضدونقیض در این باره، پرونده در دادسرای این شهرستان برای بررسی علت مرگ خرس و شناسایی عاملان سهل‌انگاری و کوتاهی در این ماجرا، تشکیل شد.
دادستان گالیکش از رسانه‌ها خواست از جنجال در این باره خودداری کنند و منتظر بررسی‌ها و اعلام نظر مرجع قضایی در این باره باشند.
عرب به مردم اطمینان داد که اگر بررسی‌ها نشان دهد فرد یا افرادی در این باره کوتاهی کرده باشند با آنان برخورد می‌شود./ پایگاه خبری ریشه