بیست و هشتمین نشست صبحانه کاری بازار سرمایه به همت کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با موضوع «تاثیر سیاست‌های مالیاتی بر بازار سرمایه» با هدف تبادل نظر پیرامون مشکلات مالیاتی نهادهای فعال در بازار سرمایه روز دوشنبه ۲۶ تیرماه با حضور مدیران ارشد بازار پول و سرمایه، سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و بازرگانی و نمایندگان رسانه‌های گروهی در محل هتل بین‌المللی پارسیان استقلال برگزار شد.

 در این جلسه سید کامل تقوی نژاد، رئیس سازمان امور مالیاتی؛ محمدتقی پاکدامن، رئیس شورای عالی مالیاتی؛ محمد مسیحی، معاون مالیات بر ارزش افزوده؛ احمد زمانی، مدیرکل دفتر پژوهش و برنامه‌ریزی سازمان امور مالیاتی؛ علی سعیدی، معاونت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار؛ سعید اسلامی بیدگلی،‌ دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذذاری ایران؛ علی اسلامی بیدگلی، نایب رئیس هیات مدیره کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران؛ روح اله میرصانعی، دبیرکل کانون کارگزاران؛ علی رحمانی، مدیر عامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری نیکی گستر؛ سعید جمشیدی فرد، رئیس هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار؛ امیر تقی‌خان تجریشی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صنعت و معدن؛ صادق الحسینی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بیمه ایران به سخنرانی و اظهارنظر درباره چالش‌های پیش رو و دغدغه‌های بازار سرمایه در حوزه امور مالیاتی پرداختند.

در آغاز نشست صبحانه کاری بازار سرمایه، به درخواست دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، مدیران و فعالان این حوزه٬ به احترام پروفسور مریم میرزاخانی و در جهت پاسداشت فعالیت‌ها و دستاوردهای ایشان ایستادند.

 

سید کامل تقوی نژاد، رئیس سازمان امور مالیاتی سخنران ویژه این نشست بود که صحبت خود را این‌گونه آغاز کرد: در حال حاضر نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی حدود ۸ درصد است که در پایان برنامه ششم باید به ۱۱ درصد برسد. در حال حاضر شروع خوبی داشته‌ایم و جامعه در حال آشنایی با مالیات است. بیش از ۵۰ درصد از هزینه‌های جاری دولت از مالیات تامین می‌شود. رشد ۱۰ ساله درآمدهای مالیاتی کشور به‌طور متوسط سالانه ۲۰ درصد بوده است که بخشی از آن مرهون قانون مالیات بر ارزش‌افزوده است. در حال حاضر حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان مالیات و عوارض وصول‌شده که در حدود ۵۰ درصد درآمدهای کشور است. عوارضی که در اختیار شهرداری‌ها قرار گرفته نزدیک به ۷۰ هزار میلیارد تومان است. خوشبختانه در حال حاضر آثار مالیات در کشور هویدا است. اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم یکی از جهتگیری‌های بسیار خوب بود که بخشی از گره‌ها را حل کرد. بخشی از فصول تغییر کرده است. همچنین، بخش ضمانت اجرایی در این قانون به خوبی دیده شده است. یکی از مهم‌ترین مسائل نظام مالیاتی، نظام اطلاعاتی است؛ اختیارات خوبی داده شده تا اطلاعات در اختیار نظام مالیاتی قرار گیرد. تمام همت سازمان امور مالیاتی کشور این است که حداکثر استفاده را از اطلاعات بکند.

با تکمیل طرح جامع مالیاتی بیش از ۸۰ درصد مالیات دریافتی بر اساس خود اظهاری است. هم‌اکنون این نسبت در مالیات بر ارزش‌افزوده برقرار است. امیدواریم مالیات بر عملکرد هم به این نسبت برسد. او درخصوص موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده گفت: باید تأکید شود که ماهیت آن مالیات بر مصرف است. مالیات بر مصرف در دنیا، به کالای خاص تعلق می‌گیرد. باید توجه داشت که مالیات بر فروش با مالیات بر ارزش‌افزوده متفاوت است. بیشتر کشورهای دنیا از نظام مالیات بر ارزش‌افزوده استفاده می‌کنند. متأسفانه درک نادرستی درخصوص مالیات بر ارزش افزوده در کشور وجود دارد. مالیات بر ارزش افزوده تعریف مشخص و ویژگی‌های خاص خود را دارد. تمهیداتی در سازمان امور مالیاتی اندیشیده شده تا تعامل بیشتری با مشمولان صورت گیرد. به هیچ عنوان قصد فشار آوردن بر مشمولان را نداریم و به‌هیچ وجه قرار نیست مالیات بر ارزش‌افزوده تنها از حلقه آخر مصرف اخذ شود. بیش از ۸۰ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده قبل از حلقه آخر اخذ می‌شود؛ بنابراین راه‌اندازی صندوق‌های مکانیزه اگر‌چه لازم است اما همه سیستم مالیات بر ارزش افزوده را شامل نمی‌شود.

رئیس سازمان امور مالیاتی همچنین تاکید کرد: ظرف سه سال آینده مالیات علی‌الرأس از نظام مالیاتی کشور حذف خواهد شد. او ادامه داد: حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار واحد صنفی در کشور وجود دارد که سال گذشته حدود ۸۸۰ میلیارد تومان مالیات پرداخت کردند. اعداد و ارقام مالیات در کشور بسیار بزرگ است و با شناسایی مشمولان می توان فاصله را پر کرد و حقوق دولت را دریافت کرد. معتقدیم که ما شریک مال مردم هستیم. مهمترین سرمایه کشور، اعتماد است و ما اعتماد را سرلوحه کارمان قرار دادیم. ما باید به مردم اعتماد کنیم‌. ۸۰ قاعده ریسک تعریف شده و براساس آن افراد پرریسک شناسایی می شوند.

 

 

 

او درخصوص بازار سرمایه گفت: این بازار می‌تواند در جذب سرمایه و تامین مالی بلندمدت فعالیت کند و رونق آن می‌تواند بسترهای قانونی را فراهم کند و فعالیت‌ها را رونق بخشد. استفاده از مالیات به عنوان یک ابزار تشویقی در کشورهای مختلف مورد توجه است. هرچه بازار سرمایه رونق یابد، به بخش اقتصاد اجتماعی و مشارکت عمومی کمک شده است که به تامین مالی کمک کرده و چارچوب فعالیت درست را ایجاد می کند. در بازار سرمایه موافقان و مخالفانی وجود دارد؛ موافقان معتقدند که مالیات در بازار سرمایه تشویق سرمایه‌گذاران و کاهش فرار مالیاتی را به دنبال دارد اما مخالفان به خاطر مقاصدی چون سفته بازی مخالفت می کنند. چهار نوع مالیات از بازار سرمایه در دنیا اخذ می‌شود: مالیات بر نقل و انتقال سهام و سایر اوراق، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر پذیره‌نویسی افزایش سرمایه و مالیات بر درآمد شرکت‌های پذیرفته در بورس. در بازار سرمایه ایران به جز مالیات بر عایدی سرمایه، سایر مالیات‌های یاد شده دریافت می‌شود.

او همچنین اظهار داشت: اینکه سیاست کاهش نرخ بر عملکرد شرکت‌های بورسی و رفتار فعالان دارد، باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. نظام مالیاتی آمادگی دارد تا کارگروه تشکیل دهد و آثار مشوق‌ها را در بازار سرمایه بررسی کند. درخصوص بانک‌ها نیز باید بررسی شود که آیا باید از سود سپرده‌های بانکی مالیات دریافت شود یا خیر. آنچه مشخص است اینکه مالیات در اقتصاد مقاومتی به صورت پررنگ دیده شده و سیاست بر گسترش آن است اما آثار مختلف آن باید مورد بررسی قرار گیرد.

تقوی نژاد با بیان اینکه در سال‌های گذشته سهم مالیات منبع مشاغل از ۱۳ درصد به ۴ درصد رسیده است، ادامه داد: حدود ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور معاف از مالیات است. اینکه آیا این مشوق‌ها به نفع اقتصاد کشور است یا خیر، همچنان مورد بحث است. او افزود: اعتقاد داریم بین ۱۳ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم. با ردیابی تراکنش‌های پولشویی سال گذشته بیش از ۹۰۰ میلیارد تومان مالیات جدید دریافت شده است. سال گذشته ۳۵۰۰ نفر با کارت خودشان فعالیت بازرگانی کرده‌اند و مالیات نداده‌اند. نکته قابل توجه اینکه مهمترین سرمایه‌ای که باید سرلوحه اقدامات و برنامه‌ریزی‌ها قرار بگیرد «اعتماد» است.

 

  

علی سعیدی، معاونت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه در بازار سرمایه ظهور ابزارها به صورت مداوم مشاهده می‌شود، گفت: نوآوری‌های جدید مبانی مقرراتی خاص خود را می‌طلبد؛ بنابراین این یک تکلیف سخت خواهد بود که مسئولان مالیاتی با جزئیات ابزارهای مالی بازار سرمایه آشنا شوند. درنتیجه پیشنهاد می‌شود تا از سازمان بورس در موارد مختلف استعلام شود تا نتایج بهتری حاصل شود. ما به دنبال مشوق‌های جدید یا کاهش نرخ‌ها در بازار سرمایه نیستیم. بلکه به دنبال تسهیل فرآیندها هستیم. پیشنهاد می‌شود یک کمیته تخصصی در بازار سرمایه برای امور مالیاتی تشکیل شود و از سازمان امور مالیاتی هم در آن حضور داشته باشند تا با همکاری دو نهاد بتوان تصمیمات بهتری گرفت. هرچقدر فرآیندها تسهیل شود، به شکل‌گیری سرمایه‌ها در بازار سرمایه کمک بیشتری می‌شود.

 

علی رحمانی، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری نیکی گستر با تاکید بر این موضوع که مالیات در بازار سرمایه اخذ می‌شود و تفاوت چندانی با بیرون ندارد، ادامه داد: این هزینه بر سایر هزینه‌های شرکت‌ها اضافه می‌شود. بیشتر نهادهای مالی شرکت‌های کوچک و متوسط هستند. تقاضای ما این است که برای تداوم فعالیت، به این موارد توجه شود. در بخشنامه‌های مالیاتی، بیشتر به شرکت‌های تولیدی توجه می‌شود. همانطور که ذکر شد، مالیات می‌تواند مشوق باشد یا محدودکننده باشد؛ باید توجه شود که بازار سرمایه جزو بخش‌هایی است که بدترین شرایط مالیاتی را دارد. به عنوان مثال اگر صندوق‌های زمین و ساختمان از مالیات معاف شوند، به رونق آنها کمک می‌شود. موضوع دیگر، اجرای استانداردهای گزارشگری مالی است که درنهایت پرداخت مالیات را بیشتر می‌کند. پیشنهاد می‌شود که IFRS اجرا شود. درخصوص بخشودگی ارکان از ارزش افزوده باید عرض کنم که اقدام بسیار شایسته‌ای بود اما در اجرا مشکلاتی وجود دارد‌. ما نگران انصاف در مسائل مالیاتی هستیم. عملکرد ما پاک است.

 

 

 آیا نظام مالیاتی ایران ویژگی‌های لازم را دارد؟

صادق الحسینی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری بیمه ایران با بیان اینکه نظام مالیاتی باید چهار ویژگی داشته باشد، این ویژگی‌ها را برشمرد و توضیح داد: این چهار ویژگی عبارتند از ساده بودن، کارا بودن، منصفانه بودن، کفایت داشتن برای هزینه های دولتی. سادگی معضل اقتصاد ایران است. بحث دوم این است که نظام مالیاتی کشور، مداخله‌گر است و گاهی دخالت های بیش از حد می‌کند که می‌تواند اثراتی بر اوضاع اقتصاد داشته باشد. بحث سوم، منصفانه بودن است؛ تصور می‌شود کسی که زحمت بیشتری می‌کشد، باید مالیات بیشتر بپردازد. کسی که سود سپرده دریافت می‌کند، زحمتی برای آن نمی‌کشد پس باید مالیات بیشتری بدهد. نکته بعدی، مالیات بر بازارهای موازی است. این بازارها در همه جای دنیا مالیات پرداخت می‌کنند که به شفافیت و همچنین رونق بازارهای متشکلی چون بورس کمک می‌کند. بحث آخر، کفایت است؛ به علت بزرگ بودن دولت، تیب GDP (نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی) هشت درصد است اما تیب G، ۳۷ درصد است. باید توجه داشت که مالیات کمی اخذ نمی‌شود، بلکه دولت بزرگ شده است. هزینه‌های دولت باید کاهش یابد تا باری بر شرکت‌ها اضافه نشود.

 

 

 

روح اله میرصانعی، دبیرکل کانون کارگزاران با تاکید بر اینکه بازار سرمایه باید در تجهیز منابع همپای بازار پول شود، گفت: این رشد نیازمند توجه است. در ایران به بازار پول توجه بیشتری شده است که مشهود است. مالیات‌هایی از بخش‌های مختلف بازار سرمایه اخذ می‌شود که در بازار پول درخصوص آنها معافیت‌هایی وجود دارد. بازار پول بسیار قوی‌تر از بازار سرمایه است. اگر بخواهیم در جهت استانداردهای بین‌المللی حرکت کنیم، باید بازار پول و سرمایه به عنوان دو بازار متشکل همسو باشند. سیاست‌های مالیاتی این دو بازار باید مشابه باشد. کارگزاران درخصوص مالیات‌ها مشکلات عدیده‌ای دارند که امیدواریم برطرف شود.

 

 

 

سعید جمشیدی فرد، رئیس هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار: درخصوص طرح تحول مالیاتی باید گفت که اساسا بازار سرمایه در آن لایحه دیده نشد. مهمترین ویژگی بازار سرمایه و بورس‌ها شفافیت است. در کشورهای مختلف، اندازه و تعدد شرکت‌ها در بورس‌ها و بازار سرمایه نشانه شفافیت است. در حال حاضر کمی بیش از ۴۰۰ شرکت در بورس حضور دارند اما بخش خصوصی حضور کمی در آن دارد در حالی که شرکت‌های خصوصی مستعد زیادی برای ورود به بورس وجود دارد. فرار مالیاتی و پنهان‌کاری که بارها مطرح می‌شود، واکنش به قانون نامتناسب بوده و نمی‌توان فرار مالیاتی را مطرح کرد اما اعتماد عمومی را در نظر نگرفت. مهمترین سرمایه دولت اعتماد است و باید قدم نخست را بگذارد. موضوع دیگر اینکه دادرسی مالیاتی در بازار سرمایه بسیار مهم است. نقص سیستم مالیات باعث شده که هزینه آن بر گردن مودیان بیفتد.

 

 

علی اسلامی بیدگلی، نایب رئیس هیات مدیره کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با اشاره به اینکه گاهی اوقات اهالی بازار سرمایه مالیات بیشتری پرداخت می کنند، گفت: از چالش‌های پیش آمده در سال‌های گذشته باید گفت بخشی اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل به خرید و فروش سهام می‌پردازند که باید برای آن مالیات پرداخت کنند و این مانع ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه می‌شود. بسیاری از مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با رفتارهای متفاوت ممیزان به هنگام رسیدگی مواجه می‌شوند. درخصوص ابزارها و نهادهای جدید، به صندوق‌های پروژه اشاره می‌شود که به خاطر نقل و انتقال سهام، این ابزار نتوانسته شکل بگیرد. با وجود زیان، در سال‌های گذشته مالیات پرداخت شده است. شاید با ایجاد کمیته فنی، برخی از چالش‌ها برطرف شود.

 

امیر تقی خان تجریشی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صنعت و معدن، با بیان اینکه چند موضوع وجود دارد که شرکت‌های سرمایه‌گذاری با آنها مواجه هستند، گفت: یکی از آنها لحاظ کردن ذخیره کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها به‌عنوان درآمد است؛ وقتی ذخیره گرفته می‌شود و بعد بازگشت داده می‌شود، گفته می‌شود که باید مالیات آن پرداخت شود. نکته سوال برانگیزتر این است که یک مدل طبقه‌بندی ایجاد شده که برخی درخصوص آن مشکل دارند و برخی خیر. نکته دیگر، عدم قبول هزینه اوراق استصناع، مرابحه و اجاره است؛ معافیت برای ناشر اوراق در نظر گرفته شده است. ناشر و بانی در اوراق مشارکت یکی است اما در برخی اوراق جداگانه هستند و گاهی اوقات ناشر معافیت دارد. این موارد که درخصوص آن مشکلاتی در شرکت‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد باید مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد.

 

 

 سازمان امور مالیاتی آماده همکاری است

تقوی نژاد در پاسخ به موارد مطرح شده از سوی فعالان بازار سرمایه گفت: سازمان امور مالیاتی با سازمان بورس ارتباط نزدیک دارد و درخصوص مشکلات صحبت و همفکری انجام خواهد شد؛ اما برخی موارد مانند ماده ۷۷ ممکن است مورد قبول ما هم نباشد. قانون در شرایط خاصی تدوین شد؛ منابع کشور محدود است و برای مورد توجه قرار گرفتن سایر بازارها، بازار مسکن باید مهار شود و مالیات پرداخت کند. قانون به نفع بخش مسکن تعدیل شد. درنهایت اینکه ما برای بررسی و اصلاحات قوانین و ارتباط با سایر بازارها آمادگی داریم. مالیات یک ابزار کنترلی برای سیاست‌های دولت است.

 

محمد مسیحی، معاون مالیات بر ارزش افزوده نیز گفت: انتظار می‌رود که ارکان بازار سرمایه از مالیات بر ارزش افزوده حمایت کنند. درخصوص معافیت از مالیات، باید گفت کارکرد معافیت‌ها در حوزه مالیات بر ارزش افزوده با حوزه مالیات‌های مستقیم متفاوت است.

احمد زمانی، مدیرکل دفتر پژوهش و برنامه‌ریزی سازمان امور مالیاتی هم عنوان کرد: ما به تعمیق و توسعه بازار سرمایه اعتقاد داریم و باید به تحقق آن کمک کنیم. سازمان امور مالیاتی اقدامات خوبی در این خصوص انجام داده است و یکی از برنامه‌های سازمان شفاف‌سازی، ساده‌سازی و چابک‌سازی قوانین مالیاتی است. درخصوص بهبود محیط کسب و کار و نیز مقررات‌زدایی، به دنبال بهبود قوانین هستیم. باید توجه داشت که همانطور که سازمان امور مالیاتی باید ایجاد اعتماد کند، بازار سرمایه هم باید اعتمادسازی کند. درخصوص بحث استهلاک، ساختار آن اصلاح شد و بندهای آن کاهش یافت و بیشتر نرخ‌ها کاهش یافته است.