حسادت شایع‌ترین واكنش رفتاری است كه اغلب كودكان در مواقع بروز عامل رقابت از خود نشان می‌دهند.

«حسادت» یکی از شایع‌ترین واکنشی‌هایی است که حدودا از سن دوسالگی در کودک آغاز می‌شود و می‌تواند با رشد کودک تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند و براساس الگوهای مختلف فرهنگی، به‌صورت‌های متفاوتی در افراد ظاهر شود.

 

حسادت شایع‌ترین واكنش رفتاری است كه اغلب كودكان در مواقع بروز عامل رقابت از خود نشان می‌دهند. درواقع می‌توان گفت حسادت، یك پاسخ به هنجار عاطفی و جهنده‌ای است كه كودك هنگام از دست دادن یا تصور احتمالی از دست دادن دوستی یا محبت فرد موردعلاقه‌اش از خود بروز می‌دهد و می‌ترسد كه مورد بی‌مهری او قرار بگیرد.

بیشترین زمان شیوع حس حسادت در سن دو تا پنج‌سالگی رخ می‌دهد؛ اغلب این حس در كودك پس از طی‌كردن این دوره سنی، به‌دلیل تكامل رشد شناختی كمتر می‌شود؛ زیرا در این سن، كودك علاقه‌مند به پیداكردن دوستانی همسن‌وسال بیرون از منزل می‌شود. در دوران بلوغ نیز ممكن است فرد تحت تأثیر حس حسادت واقع شود.

طبق تحقیق‌های به‌عمل‌آمده از سه فرد حسود، دونفر دختر و یك‌نفر پسر (نسبت دو به یک) هستند. همچنین برآورد شده كه حس حسادت در بین روابط دختر نسبت به دختر، بیش از روابط پسر نسبت به پسر است. ازسوی دیگر معمولا حس حسادت در بین افراد باهوش بیشتر از دیگران است.

 

حسادت در كودكان همراه با فشار عاطفی است كه اغلب به اشكال گوناگون دیده می‌شود. ممكن است كودك از فرد موردعلاقه‌اش دوری یا نسبت به شخص مورد رقابتش دشمنی كند. گاهی در كودك حالتی شبیه خشم، خشمی همراه با ترس یا حقارت به‌وجود می‌آید. همچنین امكان دارد گوشه‌گیری و تظاهر به بی‌اعتنایی در كودك دیده شود؛ اما اگر از دید دیگر به این قضیه نگاه كنیم، ممكن است این حسد، مكانیسم دفاعی او را تصعید كند كه موجب تعالی، رقابت ابداعی و خلاقیت كودك شود.

اغلب پاسخ‌هایی كه كودك در مورد حسد دارد، ممكن است در طول 24 ساعت یا در فواصل زمانی خاص، ذهن كودك را به خود معطوف دارد؛ بنابراین رفتارهایی كه كودكان هنگام حسادت از خود نشان می‌دهند، یكسان نیست و به عواملی همچون سن، جنس، هوش و رشد ذهنی و انتزاعی فرد بستگی دارد. در این‌گونه رفتارها ممكن است كودك حسود به فرد مورد رقابتش آسیب برساند یا درصدد جلب محبت او برآید.

معمولا حسادت متوجه اشخاص است و كودك هنگام حسادت، در وضعیت ناخوشایند یا ناشادی قرار می‌گیرد؛ اما در موارد خیلی شدید و خاص ممكن است این حسد تا انتهای عمر فرد ادامه داشته باشد. در حالت‌های بیمارگونه نیز رفتار ناهنجاری از فرد سرمی‌زند كه ممكن است علامت یك بیماری شدید روانی باشد و فرد حتی نسبت به درخت، اشیاء و...، احساس حسادت كند كه این‌گونه موارد باید مورد بررسی و واكاوی دقیقی قرار بگیرند.

همچنین گاهی حسادت تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلفی از فرد سرمی‌زند، اما بیشترین سنی كه فرد تحت تأثیر این حس قرار دارد، قبل از سن پنج‌سالگی است كه پس از شکل‌گیری شخصیت او می‌توان از بروز این حس پیشگیری و رفتارهای شناختی را در او اصلاح كرد.

 

همیشه فرزند اول خانواده نسبت به فرزند دوم کمی حسادت می‌کند و این امری طبیعی است؛ بنابراین نباید والدین به‌هیچ‌وجه با رفتارشان آن را تقویت کنند. همچنین نمی‌توان کاری کرد که اصلا حسادتی در کار نباشد؛ این‌ یک امر کاملا طبیعی است. هیجان حسادت در 14 و 15 ماهگی کاملا دیده ‌شده است؛ یعنی اگر مادر یک نوزاد 14 ماهه، نوزاد دیگری را در آغوش بگیرد، نوزاد خود او واکنش نشان می‌دهد و حسادت می‌کند؛ بنابراین کسانی‌که فرزند دوم دارند، باید زمان بیشتری را با فرزند اول بگذرانند. در حضور فرزند اول نباید فرزند دوم را زیاد ناز و نوازش کرد و باید مراقب بود که هنگام صحبت خود با فرزند بزرگتر، او را زیاد نصیحت نکنیم که تو بزرگتر هستی، تو باید رعایت کنی، تو باید همیشه گذشت کنی و...؛ زیرا این صحبت‌ها فرزندان اول را کمی آزرده می‌کند.

مادران باید دو – سه‌بار در هفته، زمانی را به فرزند اول اختصاص دهند. آن‌ها این وقت را تنها باید برای فرزند اول بگذراند و با او صحبت کنند و باهم خرید بروند تا فرزند اول به‌تدریج بتواند برادر یا خواهر کوچکتر را بپذیرد و با واقعیت حضور او کنار بیاید و رفتارهایش را متناسب با این واقعه جدید در زندگی‌اش تنظیم کند.

 

 كودكانی را كه حالت رفتاری، هیجانی حسادت از خود بروز می‌دهند، مورد سرزنش و ملامت قرار ندهیم؛ بهترین كار همدردی با این كودكان است. والدین اجازه دهند تا كودك احساس و هیجان درونی خودش را بروز دهد تا این حس در او سركوب نشود.

 والدین علت این حس را از كودك جویا شوند و کاملا منطقی با او برخورد كنند و از انجام تنبیه بدنی بپرهیزند؛ زیرا انجام تنبیه بدنی و سختگیری‌های زیاد، نتیجه‌ای جز دشمنی بیشتر كودك با اطرافیان یا ایجاد اضطراب و افسردگی (خشم فروخورده موجب افسردگی و اضطراب كودك می‌شود) نخواهد داشت.

 به‌ظاهر رفتار نادرست كودك را نادیده بگیرید و به‌شكل ناخودآگاه موارد مثبت و ارزش‌های درونی شخصیت كودك را تقویت كنید.

 از مقایسه كودك با گروه همسالانش بپرهیزید و هر فرد را در موقعیت خود بسنجید.

 موقعیت و وضعیت هر كودك را در خانواده مشخص كنید؛ به‌عنوان‌مثال موقعیت یك پسر 15 ساله با یك دختر 6 ساله خانواده، با یكدیگر متفاوت است؛ كودكان نباید این تفاوت‌ها را به بی‌عدالتی معنی كنند. همچنین با رعایت وضعیت‌های ذکرشده، باید ازنظر ساختار روحی و روانی به دختران بیش از پسران توجه كنید.

 به فرزند بزرگتر خانواده مسئولیت بدهید و او را در مراقبت از طفل کوچکتر خانواده شریك كنید؛ چنانچه از این طریق حس حسادت كودك از بین نرفت، برای انجام مشاوره به مراكز درمانی مراجعه كنید تا علت این حس بررسی و واكاوی شود و كودك به‌طور موردی تحت معالجه قرار بگیرد.