در چهار دهه گذشته صنعت گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورها بوده و به این لحاظ کشورها تلاش می‌کنند سهم بیشتری از جمعیت توریست را به خود اختصاص دهند.
ایران علی‌رغم اینکه از لحاظ میراث تاریخی و فرهنگی جزء ۱۰ کشور برتر جهان و از لحاظ تنوع زیستی بین ۵ کشور جهان قرار دارد، متاسفانه از نظر جذب تعداد توریست تا چند سال پیش در رتبه یک‌صد و بیستم قرار داشته است. با همه توجهات و تلاش‌های صورت گرفته خصوصاً در یک سال گذشته، هنوز راهی بس طولانی و کاری بسیار دشوار برای رسیدن به موقعیت مناسب کشومان از لحاظ توسعه صنعت توریسم را در پیش داریم.
برای دستیابی به تعداد دو میلیون گردشگر در پایان برنامه ۵ ساله چهارم و رقم ۵/۱ درصد تعداد گردشگران جهانی در سال ۱۴۰۴ یعنی ۲۰ میلیون نفر و دو درصد درآمد در همان سال نیاز به اراده‌ای ملی است و برای توفیق در این کار نیاز به سرمایه‌گذاری جدی در توسعه اکو توریسم داریم.
ایران زیبا فلاتی است با تنوع اقلیمی بسیار بالا که سواحل زیبای دریا در جنوب و شمال، رودخانه‌های پر آب آرام و خروشان دشت‌ها و دامنه‌ها، جنگل‌ها، کویرها و کوه‌ها شامل رشته‌کوه‌های البرز نماد کم‌نظیر شمال و عامل حیات و شکل‌گیری شهرها و کوهپایه‌نشین‌ها، مراتع و جنگل‌های سرسبز، وجود ارتفاعات مرکزی همچون حصاری در مقابل توفان‌های شن کویری شرایط متنوع اقلیمی و جلوه‌های خاصی را پدید آورده که مجموعه آن‌ها را به نمایشگاه دیدنی و عظیم در آورده است.
از شمال تا جنوب، شرق و غرب، از دماوند البرز تا سبلان، از کویر تا دنای پر صلابت و خلیج‌فارس همه و همه سرمایه‌های ارزنده کشور هستند.
این طبیعت متنوع و زیبا می‌تواند پذیرای عاشقان تماشای خود از سراسر جهان و داخل کشور باشد؛ اما تاکنون اقدام مهمی در زمینه معرفی جاذبه‌های طبیعی ایران، توسط تور گردان‌ها و پیش‌بینی حداقل امکانات برای خدمات‌رسانی به اکو توریست‌ها صورت نگرفته است.
پیش از پرداختن به جزئیات بحث گردشگری طبیعی، لازم است تعریفی از طبیعت‌گردی داشته باشیم طبیعت‌گردی عبارت است از انواع گردشگری که در بستر طبیعت صورت می‌گیرد.
همچنین تفاوتی بین اکوتوریسم و طبیعت گردی و جود دارد به عبارت دیگر هرگونه طبیعت گردی اکوتوریسم تلقی نمی‌شود و اکوتوریسم زیر مجموعه طبیعت گردی است. تاریخچه اکوتوریسم به سال ۱۹۶۵ میلادی هنگامی که واژه اکوتوریسم به کار برده شد، باز می‌گردد. این واژه در مفهوم عام چنین تعریف شده است: اکوتوریسم سفر به مناطق تخریب نشده یا غیرآلوده طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده و لذت از زیبایی‌ها و گیاهان و جانوران بومی، نیز نشانه‌های فرهنگی این مکان‌ها (در صورت وجود) هست.
اکوتوریسم دارای مشخصات چهارگانه زیر است:
۱ وابسته به طبیعت باشد.
۲ از لحاظ اکولوژیک پایدار باشد و به عبارتی کمترین آسیب و اثرات سوء را برای طبیعت نداشته باشد.
۳ آموزش و ارائه ارزش‌های منطقه مورد بازدید، عنصر اصلی آن بازدید باشد.
۴ جوامع محلی و میزبان در آن مشارکت داشته باشند.
اکوتوریسم یعنی تورهای گردشگری به منظور جذب تمامی انواع طبیعت دوستان، طبیعت شناسان، دانشمندان، هنرمندان و ماجرا جویان که انگیزه اصلی آن‌ها صرفاً تفریح نیست بلکه تماشای شگفتی‌های طبیعت، گونه‌های کمیاب، پدیده‌های طبیعی، حتی‌الامکان در شرایط دست نخورده و بکر است، بر پا می‌شود.
فعالیت‌های اکوتوریستی عبارت است از پیاده روی‌های برنامه ریزی شده ایستگاهی و همچنین دامنه نوردی، عبور از رودخانه‌های خروشان با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاق و میهمان عشایر و ساکنان بومی این محل‌ها شدن، سفر به روستاها و مزارع اطراف روستاها به منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ اهالی، کوه‌پیمایی، سفر به مناطق صعب‌العبور طبیعی، بازدید از غارهای طبیعی، مطالعه طبیعت گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط زیست طبیعی در قالب دیگری به نام سافاری و با استفاده از خودروهای روباز برای تماشای حیوانات و پرندگان.
فعالیت‌هایی نیز اکوتوریسم به شمار نمی‌روند که عبارت‌اند از شکار، اسکی و تورهای ماجراجویانه که اثرات تخریبی فراوانی به محیط زیست طبیعی وارد می‌کنند.
این‌گونه فعالیت‌ها را می‌توان نوعی از گردشگری وابسته به طبیعت به حساب آورد که در پایداری آن‌ها باید کوشید. کشورهای آمریکا و کانادا در قاره آمریکا، اتریش، آلمان، سوئد، فنلاند، انگلستان و ایتالیا در قاره اروپا، نپال، هند، پاکستان و چین در قاره آسیا و کنیا، آفریقای جنوبی و الجزایر در قاره آفریقا دارای عملکرد موفقیت‌آمیز در اکوتوریسم و به طور کلی طبیعت گردی هستند.
محمدعلی نمازی