گسترش فناوری‌های نوین ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی در عین مزایای بی‌شمار برخی پیامدهای نا سازنده عمدتاً خانوادگی را در پی داشته است.
خانواده در عصر حاضر با تغییرات شگرف اجتماعی و فناوری‌های مؤثر بر این تغییرات در معرض وضعیت‌های جدید و بعضاً کمتر شناخته‌شده و پیچیده‌ای قرارگرفته است. فناوری‌های گوناگون عمدتاً و نه در همه موارد با توجیهات و مطالعات اقتصادی و سود آفرین طراحی، خلق و پا به عرصه وجود در اجتماع می‌گذارند. پیامدهای سازنده و نا سازنده غیراقتصادی فناوری‌های مختلف اما پس گذشت مدتی از بهره‌برداری در سطح جامعه خود را نشان داده و دستمایه تحلیل تحلیلگران حوزه‌های مربوطه و چاره‌اندیشی برای تقلیل آثار زیان‌بار آن تواند بود. رشد و گسترش شبکه‌های اجتماعی مجازی مبتنی بر تلفن همراه در سالیان اخیر در کشور ما و سهولت دسترسی و امکانات ارتباطی برآمده از آن، جمع کثیری از شهروندان را به استفاده از امکانات و مزایای ارتباطی اپلیکیشن های متعدد و متنوع در این راستا ترغیب نموده است. در کنار مزایای متعدد حضور در بستر شبکه‌های اجتماعی ارتباطی و استفاده از امکانات آن‌ها، این فناوری‌های به‌شدت نو شونده و پراقبال اجتماعی در برخی موارد که فراوانی آن‌هم کم به نظر نمی‌رسد کارکردی بر ضد فلسفه وجودی خویش یافته و به‌جای توسعه ارتباطات اجتماعی باعث افول و آسیب روابط میان اعضاء خانواده گردیده است. در حین قرائت این سطور، تصویری را ازنظر بگذرانید که اعضاء خانواده در لحظاتی که در کنار یکدیگر در منزل هستند، هرکدام سر درگوشی تلفن‌های همراهشان به ارتباط از طریق یکی از اپلیکیشن های یادشده مشغول و ارتباط واقعی و حضوری‌شان با یکدیگر به‌عنوان اعضاء یک خانواده قطع و مختل است. این می‌تواند تصویر تکراری همه‌روزه از تعداد قابل‌توجهی از خانواده‌های امروزی جامعه ما باشد. نه‌فقط در فضای خانه که حتی در سفر و مسافرت و حتی بعضاً در لحظه‌های شخصی‌تر، فناوری‌هایی که برای توسعه ارتباطات اجتماعی پدید آمده‌اند به سرقت اوقات و فرصت‌های ارتباطی ارزشمند اعضاء خانواده‌ها مشغول‌اند. خانواده‌های هسته‌ای‌تر امروزی در قیاس با خانواده‌های گسترده نسل‌های پیشین به‌تناسب و اقتضاء الزامات زندگی مدرن‌تر امروزی و اشتغال بعضاً هر دو زوج به دلایل اقتصادی، بخش بیشتری از اوقات خویش را در خارج از خانه می‌گذرانند و به همان نسبت وقت کمتری را در خانه خواهند داشت و کم و کیف روابطشان در لحظه‌هایی که در محیط خانه با یکدیگر می‌توانند بود از اهمیت استراتژیک تری از منظر مناسبات خانوادگی برخوردار می‌گردد. از این منظر تأثر و از میان رفتن این اوقات ارزشمند خانواده از طریق دورتر شدن آن‌ها از یکدیگر توسط فناوری‌هایی که ظاهراً برای نزدیک‌تر کردن انسان‌ها به یکدیگر آفریده‌شده‌اند، جای تأمل بسیار داشته و واکاوی آن از ارزش و اهمیتی بنیادین از دیدگاه یک مشاور در امور خانواده برخوردار است.برای به دست آوردن تصویری واضح‌تر از این مسئله، نیازمند درک دقیق‌تری ازآنچه دقیقاً در این پیوند رخ می‌دهد هستیم. برای این منظور مجدد به آن تصویر ترسیمی بازمی‌گردیم و یک‌بار دیگر دقیق‌تر آن را ازنظر می‌گذرانیم هرچند به نظر می‌رسد با شدت نسبی شیوع آن در سطح جامعه، این تصویر بیگانه‌ای برای عمده مخاطبان و شهروندان نباشد. اعضاء خانواده در لحظه‌هایی که باهم می‌توانند بود و از مواهب سازنده ارتباطات حضوری برای اعتلای کارکردهای ارزنده خانواده بهره‌مند می‌توانند گردید، خود از طریق ارتباطات مجازی به ارتباط با فضایی خارج از خانواده مشغول و ضمن از دست دادن فرصت ارتباط با خانواده و به‌تبع آن بهبود و حفظ روابط و کاستن از مشکلات احتمالی و تعمیق مناسبات و پیوندهای خانوادگی، فاصله گرفتن از یکدیگر را علیرغم حضور در کنار هم آغاز نموده‌اند. واگرایی که درگذر زمان عمق می‌تواند یافت و آنان را لحظه‌به‌لحظه و روزبه‌روز از یکدیگر دورتر و دورتر می‌نماید و ممکن است زمانی به خود آیند که دیگر فاصله آن‌قدر زیاد شده و زمان آن‌قدر ازدست‌رفته که جبرانی برای آن متصور نباشد و بهترین لحظه‌های زندگی‌شان در پس این امر به‌ظاهر نا مهم از دست شده باشد.
کاهش توجه و تمرکز در ارتباطات خانوادگی و از دست رفتن فرصت‌های طلایی باهم بودن، بخشی از کارکردهای خانواده را متأثر می‌تواند ساخت و شاید بتوان بخشی از سوء تفاهمات و یا مشکلاتی که ریشه در کیفیت ارتباطات خانوادگی دارند را از همین موضوع متأثر و برآمده دانست.
نگارنده منکر مزایای متعدد و سازنده استفاده از فناوری‌های یادشده نیست، آنچه در این میان موردتوجه است نه خود فناوری که استفاده نا سازنده از آن و پیشگیری و تقلیل برخی عوارض زیان‌بار این استفاده نا سازنده در سایه یافتن بینشی آگاهانه است.
پرسشی که در پایان با پاسخ به آن می‌توان به این یادداشت پایان بخشید این است که چگونه می‌توان از این پیامد جانبی نا سازنده پیشگیری به عمل آورد و از شدت آن کاست. استفاده هدفمند و برنامه‌مند از فناوری‌های ارتباطی و نه سپردن زمام همه لحظات خویش و خانواده بدون هیچ برنامه‌ای به مشغولیت با فناوری‌های ارتباطی را شاید بتوان مرکز ثقل کلیه راه‌حل‌ها دانست. اختصاص زمان خاص، محدود و مشخصی برای ارتباطات کاری و دوستانه با دوستان، گریز از وابستگی به ابزارهای ارتباطی از طریق تمرین ازجمله تعریف روزها و یا ساعات بدون در اختیار داشتن آن‌ها و اتخاذ برخی قرارهای جمعی و توافقی خانوادگی در پیوند با نحوه عمل در این مورد و موارد مشابه می‌تواند زمینه پیشگیری از پیدایش پیامدهای ناسازندِ را به دست دهد. ازجمله ویژگی‌های مخرب استفاده افراطی و بی‌برنامه از اپلیکیشن های ارتباطی، نوعی خاصیت اعتیاد پذیری در کاربران آن‌ها بوده که در صورت عادت و ابتلا به آن ممکن است بسیاری از کارکردهای شخصی و خانوادگی فرد مختل و برخی آسیب‌های روانی متوجه فرد و خانواده گردد؛ بنابراین با دقت آگاهانه و استفاده خردمندانه از فناوری‌های نوین می‌توانیم ضمن بهره‌مندی از مواهب سازنده این فناوری‌ها، از برخی پیامدهای ناگوار آن در امان مانده و اجازه ندهیم فناوری‌ای که می‌تواند بخشی از روابط اجتماعی‌مان را تسهیل نماید باعث دوری بیشترمان از یکدیگر و کسانی که با آنان پیوندهای عمیق عاطفی داریم گردد.
یحیی بازیاری‌زاده