در لرستان با سابقه ی کهن از فرهنگ و تمدن، موسیقی یکی از بخش‌های جدانشدنی از این پیشینه است و سازهای كمانچه، سورنا و دهل مهم‌ترین وسایل موسیقی این منطقه هستند.
در این بین، "سرنا" یکی از وسایلی است که در اکثر مراسم و آیین‌های شادی و عزا از آن استفاده می‌شود. سرنای لرستان را با نام استاد " شاه‌میرزا مرادی" می‌شناسند و بعد از او "احسان عبدی‌پور" از ادامه‌دهندگان راه شاه‌میرزا است.
اما طی سال‌های اخیر نوجوانی از لرستان تصمیم دارد جا پای بزرگان گذاشته و نوای دلنشین سرنا را به گوش جهانیان برساند.
" محسن کیهان‌نژاد" جوان 22 ساله‌ی دورودی این روزها پای ثابت اکثر کنسرت‌های در حال برگزاری در پایتخت است. او طی ماه جاری با گروه‌های موسیقی "آوای پارسیان "، " عندلیب " و "تال " در تهران به اجرا برنامه خواهد پرداخت.
در خلال تمرین گروه " تال" به سرپرستی فرج علی‌پور گفت‌وگوی کوتاهی با این جوان لرستانی انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
لطفاً خودت را معرفی کن.
به نام خدا. محسن کیهان‌نژاد هستم. پدرم اهل خرم‌آباد و مادرم زاده‌ی دورود است. من هم سال 1370 در شهر دورود به دنیا آمدم. سال جاری در رشته IT در دانشگاه قبول شدم و فعالیت هنری خود را از 10 سالگی با ساز سرنا شروع کرده‌ام.
محسن چه سازهایی می‌نوازی؟
فعالیت هنری ام در زمینه‌سازهای بادی و اصیل ایرانی چون "سرنا"، "بالابان" و " نی انبان" است و بر حسب علاقه ویژه‌ای که به سرنا دارم این ساز را به شکل تخصصی کار می‌کنم.
کسی دیگری از خانواده‌ی شما اهل موسیقی هست؟
بله! عموی بنده " محمدرضا کیهان‌نژاد" هم در زمینه موسیقی فعالیت دارد و کمانچه لری را به شکل بسیار زیبایی می‌نوازد.
چگونه با سرنا آشنا شدی؟
بار اول در مراسم عروسی یکی از بستگان سرنا را دیدم . آن را امتحان کردم و خیلی علاقه‌مند شدم تا فعالیت هنری ام را با سرنا ادامه دهم. مستقیماً زیر نظر کسی کار نکرده‌ام، اما خودم را شاگرد تمام اساتید موسیقی بومی می‌دانم و از هر کدام چیزی آموخته‌ام.
با چه كساني كار كرده‌اي؟
در ارکسترهای سنتی محلی و کشوری با اساتیدی گران‌قدری چون استاد کیوان ساکت، فرج علی‌پور، ایرج رحمانپور، کوروش اسدپور، جمشید عزیزخانی، سیف‌الدین آشتیانی، داریوش نظری و ... ساز زده‌ام و خودم را شاگرد همه این عزیزان می‌دانم.
وضعيت موسيقي لرستان را در حال حاضر چگونه می‌بینی؟
نسل گذشته شامل اساتید بزرگی چون استاد شکارچی، استاد فرج علی پور، استاد رحمانپور و بسیاری دیگر از اساتید هر کدام صاحب سبک خاص و فاخری هستند. استاد شکارچی اسطوره‌ی موسیقی کشور است. استاد علی‌پور یکی از چیره دست ترین کمانچه نوازان وسولیست های(تک‌نواز) برتر کشور و استاد رحمانپور علاوه بر موسیقی یکی از بزرگ‌ترین شاعران بومی سرای ایران است. شعر رحمانپور فراتر از ذهن بشر است یا این که ساز فرج علی‌پور تاثیر عجیبی بر روح شنونده می‌گذارد. سوال این جاست که با گذشت چند دهه از تولد هنری این اساتید چرا جایگزین شایسته‌ای برای آن ها نداریم. متاسفانه نسل جوان و کنونی و از جمله خود من بیشتر در روزمرگی به سر می‌بریم و از دیگران تقلید می کنیم و نوآوری لازم را در اجرای کارها نداریم. با توجه به روند فعلی من نگران وضعیت موسیقی هستم.
چگونه با گروه‌ها همکاری می‌کنی؟
اکثر مدیران برنامه و رهبران ارکسترها آشنایی لازم در مورد شیوه و سبک نوازندگی و ژوست نوازی من پیدا کرده و به فراخر برنامه‌ها با آنها همکاری می‌کنم.
بهترين اجرايي كه داشته‌اي کی و کجا بوده؟
تمام اجراهایی که تا کنون انجام داده ام برایم خوب و بهترین هستند و به نوعی از هر کدام خاطرات و تجربیات زیادی کسب کرده‌ام، اما اجرا با گروه زاگرس آقای عباسیان در کشور هندوستان، بخاطر ارتباط با فرهنگ و تمدن جهان پیرامون را بهترین اجرا می دانم و شاید دیدار با ایرانی‌های مقیم هندوستان و علاقه آنها به موسیقی بومی لرستان، عامل این موضوع باشد .
به کدام خواننده‌ي محلی علاقه داري؟
سبک و آواز اکثرا خوانندگان بومی قوم بزرگ لر را دوست داشته و با هر کدام خاطرات تلخ و شیرین زیادی دارم، اما به آوای استاد علی‌اکبر شکارچی خیلی علاقه‌مندم. همچنین ساز و آواز استاد "بهمن علاءالدین" به من روح تازه‌ای می‌بخشد و جریان زندگی را در آثار او می‌بینم. آثاری چون" آساره"، "بهیگ" و از همه ارزشمندتر "مال کنون".
نظرت در رابطه با " شاه‌میرزا مرادی" چیست؟
از نظر تخصصی و شیوه ی نوازندگی لازم است بدانیم ساز سرنا 1.5 "اکتاو" [۱] است اما روش نوازندگی شاه میرزا به شکلی است که گاه صدای ساز او تا نزدیک 2 "اکتاو" نیز به گوش می‌رسد. من با نوای سرنای ایشان زندگی می‌کنم و اعتقاد دارم مانند او در تاریخ سرنا‌نوازی کشور تکرار نخواهد شد. بنده در برابر این همه تبحر و تسلط ایشان هیچ کاری نکرده ام و هم اکنون در اول راه هستم.
تا حالا شده تصميم بگيري كارهنري را رها كني؟
بله!
چرا و چگونه با این مسئله کنار آمده‌ای؟!
بعضی اوقات که کم‌لطفی‌ها را می‌بینم واقعاً قلب و روحم به درد می‌آید. برنامه‌هایی بود که در آخرین ساعات لغو شده‌اند. البته به ظاهر لغو شده ... اما برخوردهای پراحساس، گرم و صمیمی مردم بهترین عامل برای ابراز وجود و موجب دلگرمی است. همچنین وقتی می بینم مدیران گروه‌ها و سرپرستان ارکستر به فکر مطرح کردن ساز سرنا هستند خیلی خوشحال می‌شوم و با امیدواری بیشتری کار می‌کنم.
به كار كدام آهنگ‌ساز علاقه داري؟
خارج از حیطه‌ی موسیقی بومی، شادمهر عقیلی را یکی از تواناترین آهنگ‌سازان کشور می‌دانم و شخصاً به سبک آهنگ‌سازی ایشان علاقه وافری دارم.
نظرت راجع به فضاي آواز در حال حاضر چيست؟
ورود تکنولوژی به عرصه موسیقی باعث شده تفکیک صدای خوب از بد سخت شود. همچنین تقلید های بی جا و فراوان از اساتید بومی و کشوری اغلب باعث نزول سطح کیفی ترانه‌های ارائه شده گشته است . سوال اصلی اینجاست که چرا اساتیدی ملی چون استاد شجریان و استاد رحمانپور هیچ‌گاه به سمت تقلید و تکرار نرفته‌اند و در بالاترین سطح فعالیت کرده و محبوب شده اند؟
آيا مانعي در كار وجود دارد؟
خوشبختانه با کسی مشکل ندارم و با اغلب سرپرستان گروه ها و هنرمندان تعامل خوبی دارم و سعی می‌کنم با هنرم به رشد و اعتلاء برسم.
محسن، به نظرت تحصیلات تا چه حد در موفقیت اهالی موسيقي تاثیر‌گذار است؟
تحصلات بی‌تاثیر نیست اما اساتیدی چون شاه میرزا مرادی و فرج علی‌پور بدون تحصیلات آکادمیک هم به مدارج بالایی رسیده‌اند و یا افراد تحصیل کرده‌ای چون استاد شکارچی در زمینه‌ی موسیقی موفق بوده‌اند. مهم هدف و تلاش برای رسیدن به هدف است.
چه توصيفي از هنر موسيقي داري؟
موسیقی انتقال احساس از طریق اصوات نظام‌مند با استفاده از ابزار مختلف است.
و صحبت پاياني؟
به نظر من باید تحول اساسی در موسیقی لرستان صورت پذیرد و تعاملات سه جانبه‌ی متولیان موسیقی، مدیران گروه‌ها و هنرمندان باید به سمت ایجاد تحول پیش رود. نسل جدید موسیقی لرستان شامل شاعران، نوازندگان و خوانندگان باید به این باور برسند که وظیفه‌ی خطیری بر عهده‌ی آن‌هاست و موسیقی فعلی لرستان نیاز به تغییرات دارد هر چند تکلیف نوازندگان بیشتر از بقیه است.
گفت‌وگو از: عبدالرضا قاسمي/ يافته – تهران
عكاس: اميررضا قاسمي
هنگام[۱] یا اُکتاو:
(به انگلیسی: Octave) گاه به اختصار به صورت ۸ve و P۸ نیز نوشته می‌شود در زبان لاتین یعنی عدد هشت. اکتاو در موسیقی نشان دهنده ۷ نُت پایه‌ای موسیقی: Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si و نت هشتم که تکرار نت Do اول با فاصله ۷ نت است می‌باشد. هر ساز دارای دامنه خاصی از لحاظ تکرار این نت‌ها می‌باشد و دامنه سازها را اغلب با شمارش مجموع این هشت نت که برابر با یک اکتاو می‌باشد می‌سنجند. بدیهی‌ست که سازهای مختلف دارای تعداد اکتاوهای مختلف می‌باشند.
کلیک کنید
