موسیقی عاشورایی سرنا نغمهای غمانگیز نه از سر عجز که در آن شکوه ایستادگی و شجاعت توأم با حزنی غرورانگیز از حقطلبی جاری است که با اشک درمیآمیزد و رستاخیز میشود.
احسان عبدیپور نامدارترین نوازنده سرنا در ایران و در سطح بینالمللی است که در شهرهای عمده کشور و در پنج قاره جهان صدای سرنایش طنینانداز شده است. عبدیپور در محل خبرگزاری فارس حضور یافت و خبرنگار موسیقی خبرگزاری فارس در مورد فعالیتهای هنری عبدیپور و ارتباط ساز سرنا با موسیقی محرم که یکی از شاخصترین سازهای استفاده شده در موسیقی عزاست با وی مصاحبهای تفصیلی انجام داده که در ادامه میخوانید:
چطور شد که به ساز سرنا علاقهمند شدید؟
سرنا یکی از سازهای کهن لرستان است و نوازندگان چیرهدستی در خرمآباد حضور داشتند که بسیار به زیبایی این ساز را مینواختند و از همان کودکی بهاتفاق خانواده در هر مراسمی شرکت میکردیم از تولد نوزاد تا عروسی و سوگ عزیزان، سرنا نقشی بسیار محسوس در این مراسم داشت. من هم از قابلیتهای متنوع این ساز خوشم آمد و در سن نوجوانی به دنبال فراگیری این ساز رفتم.
تاریخچهای از فعالیتها و آموزشهای خود را بیان کنید.
بنده احسان عبدیپور متولد ششم دیماه سال 66 در خرمآباد هستم. از هشتسالگی شروع به فراگیری سرنا کردم. سرنا را ابتدا بهصورت سینهبهسینه و از طریق شنیدن آثار بزرگان سرنای لرستان همچون مرحوم شاه میرزا مرادی و شکرالله سپهوند و دیگر نوازندگان چیره دست آموختم و شبانهروز سخت تمرین میکردم. تحصیلات دانشگاهی موسیقی را نیز در 23 سالگی با ورود به دانشگاه اصفهان در رشته موسیقی دنبال کردم. از هاشم پشتدار نوازنده پیشکسوت کمانچه و همایون پشتدار نوازنده بسیار توانای کمانچه نیز تأثیر بسیار گرفتم. سرنا از تولد تا مرگ در زندگی ما لرها هست. با این حال سرنا و دهل ازلحاظ جایگاه فرهنگی در شرایط بدی به سر میبردند و حتی دست گرفتن این ساز نهتنها افتخار بلکه با انتقاد مواجه میشد و ما و دیگر هنرمندان قبل و بعد ما برای هموارسازی و فرهنگسازی در این زمینه زحمتها کشیدیم و الان این ساز کمکم دارد جایگاه خود را مییابد. من ابتدا با اجراهای جزئی کارم را آغاز کردم و بهتدریج اجراهای مهمتر در سطح کشور و سطح بینالمللی پیش آمد و حتی در خارج کشور بسیار با استقبال مواجه شد و خیلی گروههای غربی به من پیشنهاد همکاری دادند و اجراهایی ماندگار نیز انجام دادیم.
اولین بار بهطور رسمی در کجا سرنا نواختید؟
اولین بار در سال 80 در جشنواره «کوچ» شرکت کردم و بهعنوان پدیده جشنواره معرفی شدم. سال 83 نیز از طریق سازمان دانشآموزی برای اجرای موسیقی به انگلستان رفتیم و در آنجا در تلفیق با نوازندگانی از نقاط مختلف دنیا یک کنسرت مشترک اجرا کردیم که این نیز اولین اجرای خارج کشورم بود.
پس از آن فعالیتهایتان را چگونه پیش گرفتید؟
سرنا از لحاظ استفاده در موسیقی گروهی سازی مهجور بود و ما کمکم با اسرار و سماجت این ساز را وارد گروه نوازی کردیم. دیگر اعضای گروه نیز که میدیدند مردم علاقه زیادی به حضور این ساز در گروه نشان میدهند تمایلشان برای حضور این ساز در کنار دیگر سازها بیشتر شد و حالا پس از سالها سرنا جای خود را نه تنها در ساختار موسیقی گروهی محلی و مقامی پیدا کرده که در حال حضور در ارکسترهای سنتی نیز هست و قابلیتهای این ساز بیشتر دیده میشود. برای اولین بار هم سرنا توسط بنده در ارکستر سنتی استاد مجید درخشانی نواخته شد. پس از آن همچنین کارهای ضبطی با هنرمندانی چون کامکارها، مجید درخشانی، کیوان ساکت و شهرام ناظری انجام دادم. سال 86 هم چند اجرا با ارکستر ملی داشتم. با وجود اینکه با ارکسترهای بزرگ ایرانی و بینالمللی کار کردهام این سوابق صرفاً برایم افتخارآمیز نیست چون واقعاً اهدافی بالاتر دارم و این ساز چون ریشه و اصالت دارد خیلی میتواند کارهایی ماندگار خلق کند.
طی اجراهای متعددی که به اروپا میروید آیا هیچگاه تمایل داشتید آنجا زندگی کنید؟
اروپا که میروم برای اجرا مثلاً اگر ویزای سهماهه میدهند من فقط چند روز اجرا را میمانم و بلافاصله به ایران برمیگردم و بلافاصله به خرمآباد میروم. من عاشق مملکتم هستم. اصلاً دوست ندارم در غرب زندگی کنم من حتی دوست ندارم در تهران زندگی کنم به همین خاطر همچنان در زادگاهم خرمآباد زندگی میکنم. غرب بدیهایش خیلی بیشتر از خوبیهایش است.
سرنانوازی در لرستان دارای سبکهای مختلف است و بالطبع در کشور نیز نوازندگی این ساز در استانها و شهرهای مختل متفاوت است لطفاً در این مورد توضیح دهید.
همانطور که در لرستان گویشها و لهجههای مختلف وجود دارد این تفاوت در سرنا نوازی نیز کاملاً مشهود است؛ مثلاً شهرستان دورود دارای سیاق خود در سرنا نوازی است و در آثار هنرمند بزرگ این شهر یعنی مرحوم استاد شاه میرزا مرادی شما سوناریتهای صاف و صدایی صیقلی با موتیفها و جملهبندیهایی مواجه میشوید که خاص آن منطقه است یا شهرستان الشتر که دارای لهجهی خود است و شهر خرمآباد با آثاری از مرحوم شکرالله سپهوند که از نوابغ سرنا نوازی بود کاملا این تفاوت هویداست و در سوناریته ساز این استاد نوعی خش ظریف و صدایی بسیار گیرا به همراه موتیفهایی دلنشین مختص شهر خرمآباد وجود دارد.
به نظر من هر نوع سرنا نوازی که بیشتر از موسیقی ردیفی و دستگاهی ایرانی دورتر و به موسیقی محلی و مقامی خاص خود نزدیکتر باشد بهتر و ارزشمندتر است و به سرنا نوازی اصیل نزدیکتر است. البته به نظر من نوازنده سرنا حتماً باید ردیف موسیقی ایرانی را نیز فرابگیرد که در شناخت وی به موسیقی و بالا بردن سطح زیباییشناسی و تفکر نوازندگیاش تأثیر بگذارد. ردیف، رپرتوار و گنجینه موسیقی ایرانی است و هر نوازندهای باید آن را بداند. هرچند خود ردیف هم مایهاش موسیقی مقامی بوده است.
در استانهایی مانند چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد، کرمان، خراسان، خوزستان و کردستان و برخی دیگر از استانها نیز سرنا وجود دارد لیکن در هر جا با لهجه و جملهبندی خاص خود نواخته میشود هرچند همه نیز دارای اشتراکاتی بخصوص در تکنیک هستند. خارج از ایران هم در ترکیه و آذربایجان و چین و برخی دیگر از کشورها سرنا ولی با نامهایی دیگر وجود دارد و تقریباً همه از سرنای ما گرفته شدهاند.
در اجرایی در خارج از کشور که آقای سپهوند خبرنگار موسیقی فارس نیز بهعنوان نوازنده حضور داشتند و مترجم گروه نیز بودند از یک نوازنده چینی که سازی دقیقاً شبیه سرنا داشتند در مورد سازش پرسیدیم و او گفت که این ساز نیز سرنا نام دارد و چند هزار سال قبل از طریق جاده ابریشم به چین آمده و الان نیز جزء سازهای محلی چین با ریشه ایرانی محسوب میشود.
نزدیکترین ساز برای همراهی با سرنا چیست؟
از سازهای کوبهای نزدیکترین سازها، دهل و تنبک هستند و از سازهای ملودیک کمانچه بیشترین همنوازی را با سرنا دارد و دارای قابلیتهای تکنیکی و صوتی برای همراهی با سرناست.
سرنا در محرم چه نقشی دارد و چه سازهایی در این مراسم سرنا را همراهی میکنند؟
محرم در لرستان یعنی همه غم. سوگ و سوگواری همه با موسیقی انجام میشود. ما در لرستان به سوگ «چمر» میگوییم؛ و مقامی موسیقایی هم با همین نام یعنی «چمری» داریم که موتیفها جملهها فیگورها و حالات و نغماتش همه ویژه محرم و عزاداری سالار شهیدان است و این موسیقی به حدی حزین است که هر شنوندهای حتی کسی که برای اولین بار آن را گوش دهد شدیداً تحت تاثیر قرار گرفته و عمیقاً محزون میشود. در مراسم سینهزنی خرمآباد سرنا و دهل دسته را همراهی کرده و در جلوی آن به اجرای نغمات میپردازد. موتیفهای «چمری» طی صدها سال به آنچنان پختگی و تکاملی رسیدهاند که کوچکترین تغییری برای بهتر شدن نمیتوان در آنها داد و همه ملودیها بسیار قوی و گیرا و بهغایت محزوناند و تمام و کمال عاشورا را در ذهن عزادار تصویر میکنند. یک اجرای سرنا نیز مختص به صبح عاشوراست و بسیار حزنانگیز و درعینحال رستاخیز گونه است و به جرات میتوان گفت یکی از محزونترین نغمات جهان است. موسیقی عاشورایی سرنا نغمهای غمانگیز نه از سر عجز که در آن شکوه ایستادگی و شجاعت تومان با حزنی غرورانگیز از حقطلبی حسین جاری است که با اشک درمیآمیزد و رستاخیز میشود.
منبع: خبرگزاری فارس
دیدگاهها
ضمن سپاس از استاد عبدی پور گرامی که ادامه دهنده راه سرنانوازان لرستان هستند. برایم سوال شد که شما که بنا بر اظهارات خودتان از 83 تا 94 جمع حضورتان در غرب کمتر از یکسال بوده است، چگونه تشخیص دادید ""غرب بدیهایش خیلی بیشتر از خوبیهایش است.""
البته در مصاحبه با خبرگزاری فارس بوده اید.
یعنی اگه در مصاحبه با بی بی سی بود لاو می ترکوند برای غرب؟؟؟؟
چه ربطی داره..