باز ماه رمضان آمد و بر بام فلک

می‌زند بانگ منادي که گنه‌کار کجاست؟

دري را گشوده‌اند به وسعت دامنه اجابت!

سفره‌ای را گسترده‌اند به بی‌کرانگی يک دعوت عاشقانه.

سلامی را منتظر نشسته‌اند به نيازمندی يک بنده؛ يک عبد ضعيف؛ يک عاشقِ مسکين؛

يک من و يک توِ محتاج!

رخصت داده‌اند به نجیبانه‌ترین نگاه معصومی که پناهی جز اين آستان غنی نيافته است!

رمضان دعوتی است معنوی و من و تو ميهمان عرش خدايی.

 



هوشيار باش! که شايد اين ماه شعبان آخرين شعبان عمر تو باشد، شايد اين رمضان آخرين رمضان عمر تو باشد. چه کسی می‌‏داند چه پيش خواهد آمد؟ زندگی ما به گونه‌‏ای است که نسبت به هيچ يک از عوامل متزلزل کننده و بر هم زننده زندگی اختيار و کنترلی نداريم و هر لحظه ممکن است در معرض مرگ قرار بگيريم.(فرازی از دعای ماه شعبان و آمادگی برای ماه مبارک رمضان)

 

«رمضان» از ماده «رمض» به معنای سوزاندن است؛ البتّه سوزاندنی که دود و خاکستر به همراه نداشته باشد. علت نام‌گذاری اين ماه از آن روست که در ماه رمضان، گناهان انسان سوزانده و نابود می‌شود. ماه رمضان، ماه نزول قرآن می‌باشد و تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده و شب قدر نيز در اين ماه است.

پیامبر اکرم صلی‌الله عليه و آله فرمودند: «تمام کتاب‌های آسمانی، در ماه رمضان نازل شده‌اند. ماه رمضان، بهترين ماه خدا است». آن حضرت در جمعه آخر ماه شعبان، خطبه مفصّلی در عظمت ماه رمضان ايراد کرده‌اند که در بعضی از تفاسير و کتب روايی آمده است.

همچنين در صحیفه‌ی سجاديه، امام سجاد علیه‌السلام با دعايی به استقبال ماه رمضان رفته و در وداع آن ماه، مناجات جان‌سوزی دارند.

 

 

1. ماه خدا: ماه رمضان تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده (بقره: 185) و مستقیماً به خداوند سبحان استناد دارد. امام رضا (ع) از حضرت علی (ع) نقل فرمود: روزی رسول خدا صلی‌الله عليه و آله خطبه‌ای خواند و در آغاز آن فرمود: «ايُّها النّاسُ قَد اَقبَلَ اِليکم شهرُ اللّهِ...»؛ (عيون اخبارالرضا، ج 1، ص 230) مردم، آگاه باشيد که ماه خدا به سوی شما روی کرده است.

 امام سجاد (ع) نيز در وقت وداع با ماه رمضان چنين فرمود: «السّلام عليکَ يا شهرَ اللّهِ الأکبر و يا عيدَ اوليائِه»؛ (صحيفه کامله سجّاديه، دعاي چهل و پنجم) سلام بر تو ای بزرگ‌ترین ماه خدا و ای عيد دوستان خدا.

2. برتر از تمام ماه‌ها: ماه رمضان به لحاظ ارزشی، با ساير ماه‌ها فرق دارد و بر آن‌ها برتری دارد. از رسول اکرم صلی‌الله عليه و آله نقل شده است: «انَّ شهرَکم هذا ليسَ کالشهور»؛ (الامالی، ص 33) محقّقا اين ماه شما همانند ديگر ماه‌های سال نيست.

امام سجاد (ع) در سخن ديگری در جهت تبيين وجه اين برتری می‌فرماید: پس خداوند برتري ماه رمضان را بر ديگر ماه‌ها از اين راه نشان داده که در اين ماه، محرّمات زياد و فضیلت‌های آشکار و مشهوری مقرّر شده است؛ و از اين رو، از باب بزرگداشت اين ماه، چيزهايی را که در ديگر ماه‌ها حلال است، در ماه رمضان حرام شمرده و به خاطر تکريم آن، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها را ممنوع فرموده است و فضيلت يک شب از شب‌های اين ماه را بر فضيلت شب‌های هزار ماه ديگر ترجيح داده و نام آن را «شب قدر» نهاد.

3. ماه زينت بهشت: مأموران الهی براي ورود و فرارسیدن ماه رمضان، بهشت را زينت می‌کنند.(بحارالانوار، ج 93، ص 338)
4. ماه نزول قرآن: قرآن که برترين کتاب آسمانی و بهترين سخن الهی است، در ماه رمضان و شب مبارک «قدر» نازل شده است.(قدر: 2) شب قدر طبق صريح آيه قرآن و گفتار نبوی، از هزار ماه برتر است. امام صادق (ع) فرمود: «و قلبُ شهر رمضانَ ليلةُ القدرِ.»(بحارالانوار، ج 93، ص 386)
5. ماه ضيافت الهی: رمضان تنها ماهی است که از آن به عنوان ظرف مناسب براي مهمانی پروردگار از بندگان مؤمن ياد شده است. بدين روی، می‌بینیم: در فرازی از خطبه‌ای که رسول گرامی صلی‌الله عليه و آله در آستانه ورود به «ماه رمضان» ايراد فرموده آمده است: «اَيُّها النّاسُ قَد اَقبلَ اِليکم شهرُ اللّهِ... هو شهرٌ دُعيتم فيه الي ضيافةِ اللّه...»؛ (بحارالانوار، ج 93، ص 356) اي مردم، ماه خداوند به‌سوی شما روی کرده است...؛ ماهی که شما در آن ماه به مهمانی پروردگار کريم دعوت‌شده‌اید.

 

مطلب اول اينکه درباره ماه مبارک رمضان اهل معرفت اين تعبير را دارند که اين ماه، دار ضيافت الهی و يکي از منازل سالکين إلي الله است.«سلوک إلي الله» يعنی سير معنوی روح به سوی خدا و تقرّب به او که البته اين سير و اين تقرّب، دارای درجات و مراتب است.

سر ريز شدن رحمت الهی در اين ماه

در يک روايت دارد: «إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي کُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الْإِفْطَارِ سَبْعِينَ أَلْفَ أَلْفِ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ کُلٌّ قَدِ اسْتَوْجَبَ النَّارَ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ فِيهَا مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِي جَمِيعِهِ». يعني خداوند در ماه رمضان هنگام افطار هفتاد هزار هزار نفر از افرادی را که مستحق آتش هستند نجات می دهد و در شب آخر از اين ماه به اندازه تمام کسانی که در طول اين يک ماه نجات داده است، از آتش جهنم نجات می دهد. همه اينها نشانه سرريز شدن فضل و رحمت الهی در اين موقعيت زمانی است.

در روايت ديگري دارد: «إذَا کَانَ أوَّلَ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ غَفَرَ اللهُ لِمَنْ شَاءَ مِنَ الْخَلْقِ فَإذَا کَانَتْ اللَّيْلَةَ الَّتِي تَلِيهَا ضَاعَفَهُمْ فَإذَا کَانَتْ اللَّيْلَةَ الَّتِي تَلِيهَا ضَاعَفَ کُلَّمَا أعْتَقَ حَتَّي آخَرَ لَيْلَةٍ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَضَاعَفَ مِثْلَ مَا أعْتَقَ فِي کُلِّ لَيْلَةٍ». يعنی همين طور هر شب با ضريب بالاتر نسبت به شب قبل، تعداد بيشتری از بندگانش را تطهير مي کند تا اين حجاب های ظلمانيه آنها برطرف شود. اينها همه مقدمه اين است که اين عبد بتواند با او حرف بزند.

 

حضرت رسول اکرم (ص) خبر می دهد که خداوند منان در هر روزی از ماه رمضان هزار هزار عاصی را از آتش دوزخ آزاد گرداند و چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتی چندان آزاد کند که در هر روزی آزاد گردانيده باشد؛ پس ای عاصی! اين ماه را غنيمت شمار و مثل زمان هاي ديگر نَينگار، چه آنکه آن بحری است که هرکه آلوده به نجاستِ معصيت باشد، چون به وی درآيد، پاک و پاکيزه گردد و اين ماه، سلطانی است که هرکه در سايه چترِ او آيد، از همه عالم بر سر آيد و هرکه در اين ماه خلعتِ توبه نيافت، در کدام ماه خواهد يافت؟!(شيخ علي اکبر نهاوندی، خزينة الجواهر، ص 430)

رمضان، ماه اسارت شياطين

گناه و معصيت سبب دوری از رحمت و غفران الهی است و از آنجا که ماه رمضان، سراسر نور رحمت است و تمامی درهای رحمت الهی در اين ماه بسوي زمينيان گشوده می شود لازم است تا عوامل دور کننده ی انسان ها از رحمت بيکران پروردگار از ميان برداشته شود. از اين رو در اين ماه شياطين در حصارند به گونه ای که به فرموده نبی مکرم (صلي الله عليه و آله) هر شيطان رانده شده توسط هفت فرشته به بند کشيده می شود و تا پايان اين ماه رها نمي گردد. «وَ قَدْ وَکَّلَ اللَّهُ بِکُلِّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ سَبْعَةً مِنْ مَلَائِکَتِهِ فَلَيْسَ بمخلوق ] بِمَحْلُولٍ حَتَّى يَنْقَضِيَ شَهْرُکُمْ هَذَا؛ (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شيخ صدوق، ص 65) خداوند بر هر شيطان رانده ‏شده ایی هفت فرشته را گمارد و آن شيطان‏ها رها نشوند تا آنگاه که ماه شما به پايان رسد.«

 

در رمضان، مؤمنان با «يا ايّها الّذين آمنوا کُتب عليکم الصّيام» به مهمانی خداوند دعوت شده اند و اين مهمانی ويژگی هايی دارد:

۱. ميزبان، خداوند و مهمانان را شخصاً دعوت کرده است.

۲. وسيله ی پذيرايی، شب قدر، نزول قرآن، فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح و دوری از دوزخ است.

۳. زمان پذيرايب، ماه رمضان است که به گفته ی روايات، اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن پاداش است.

۴. چگونگي پذيرايی، شب قدر به گونه ای است که در آن نياز يک سال مهمانان تأمين مي شود و زمين با نزول فرشتگان در شب قدر مزيّن می گردد.

۵. غذای اين ماه، غذای روح است که برای رشد معنوی لازم است، نه غذای جسم. لطف غذای اين مهمانی، آيات قرآن است که تلاوت يک آيه ی آن در ماه رمضان، همچون تلاوت تمام قرآن در ماه های ديگر است. اين مهمانی، هيچ گونه همخوانی و شباهتی با مهماني های دنيوی ندارد. خداوندِ عالِم و غني و خالق و باقی و عزيز و جليل، ميزبان انسان های جاهل و فقير و فانی و مخلوق و ذليل می شود و می گويد: «من دعايتان را مستجاب مي کنم و براي هر نفسی که در ماه رمضان مي کشيد، پاداش تسبيحی عطا می کنم».

 

شورای نویسندگان یافته فرا رسيدن ماه مبارک رمضان را به شما همراهان و مخاطبین تهنيت عرض می کند.

اميدواريم مومنين هرچه بيشترتوفيق دعا و عبادت و تلاوت قرآن کريم و اعمال خير و اطعام وانفاق پيدا کنند و مورد قبول درگاه الهی قرار گيرد.

 

 آمين رب العالمين.