بر دامنه كوه و شمال روستاي سُرخَه ليزَه يكي از قدیمی‌ترین سكونتگاه‌هاي بشر يعني غار يافته واقع شده است غار يافته به گواه حفريات باستان‌شناسی كه توسط باستان شناسان خارجي و ایرانی بارها مورد مطالعه قرار گرفته است، يكي از قدیمی‌ترین مکان‌های استقراري بشر در دوران پيش از تاريخ و پارینه‌سنگی جديد است.
سابقه سكونت در اين غار به بيش از 38 تا 40 هزار سال پيش باز می‌گردد. (هول وفلانري 1969) علاوه بر غار يافته چندين پناه گاه و محوطه ديگر مربوط به دوره پارینه‌سنگی ميانه وجديد در اطراف غار و دامنه‌های جنوبي قله يافته وجود دارند كه توسط باستان شناسان داخلي شناسايي و مورد بررسي و مطالعه نيز قرار گرفته‌اند. (بيگلري و سایرین 1379) علاوه بر آثار پيش از تاريخي چند اثر تاريخي و مهم در دل كوه يافته وجود دارد كه وجود آن‌ها در اين محيط هنوز سؤال‌برانگیز است.
يكي از اين آثار پلكاني است شگفت‌انگیز كه از چندين پله سنگي بر روي دیواره‌ای کاملاً عمودي و مخوف از كوه يافته به گونه عجيبي كنده شده‌اند، و چشم هر بیننده‌ای را بهت‌زده می‌نماید.
دسترسي به اين پلكان از طريق جاده‌ای خاكي كه در كيلومتر 12 جاده خرم‌آباد – كوهدشت و شمال شرق روستاي سرخه ليزه واقع شده، امکان‌پذیر است.
از اين جاده سنگلاخي حدود 1000 متر بايد طي كرد تا به ابتداي تنگه‌ای معروف به تنگ گچي رسيد. پس از عبور از اين تنگه به يك دوراهی در دامنه غار گچي در ارتفاع 1412 متر از سطح دريا می‌رسیم كه راه شرقي به تنگه سوسن آو و سپس به پادگان باباعباس، و راه شمالي به سمت پلكان باستانی و غار قاژه امتداد دارد. از اين نقطه (غار گچي) به بعد، جهت دسترسي به پله‌ها، بايد تا ارتفاع 1753 متري كوه پيماني و در بعضي نقاط كوهنوردي نمود.
در طول مسير از تنگ گچي تا رسيدن به پلكان از كنار آثاري همچون غار گچي، اشكَف قورچعلي، اشكَف حسين خاني، اشكف قلانژدي، و اشكف سيد عباس بايد عبور نمود از ميان اين آثار غار گچي به دليل انجام مطالعات و بررسی‌های باستان‌شناختی در آن و وجود آثار و ابزار سنگي (ابزار موستوري) مربوط به دوران پارینه‌سنگی مياني از اهميت خاصي برخوردار است. (بيگلري و سایرین 53:1379) پس از صعود از ارتفاعي در حدود 450 متر از صخره‌ها و ارتفاعات دامنه يافته، به دامنه پلكان باستاني می‌رسیم.
پلكان يافته در موقعيت جغرافيا 33 درجه و 30 دقيقه و 47 ثانيه عرض جغرافيايي و 48 درجه و 13 دقيقه و 27 ثانيه طول جغرافيايي قرار گرفته است. ارتفاع اين نقطه از سطح دريا 1753 متر و از دامنه كوه يافته حدود 450 متر بلندتر است. پلكان يافته بر قسمتي از ديواره عمودي كوه يافته با موقعيت خاص و منحصری ايجاد شده‌اند. در دامنه اين پله‌ها آثار خرابه‌هایی كه از سنگ ساخته‌شده معماري نسبتاً بزرگ قبلاً در اين مكان وجود داشته است.
از بقاياي سازه‌های معماري گذشته هم‌اکنون يك فضاي كنده از صخره تراشيده شده كه احتمالاً آب‌انبار بوده است آثار موجود در اطراف اين پلكان را می‌توان به سه قسمت تقسيم نمود: قسمت اول سازه‌های معماري و صخره‌ای پايين پلكان، قسمت دوم 64 پله دست‌كند و مسیر راه كنده شده و از كوه و قسمت سوم سازه‌های معماري و صخره‌ای بالاي پلكان هستند.
به‌راستی چه نيروي پشت سر سازندگان اين پله‌ها بوده كه توانسته از سنگ سخت، مسيري همواره بيافريند؟ آيا تحت‌فشارهای حكومتي زمان خود بوده يا فراتر از آن، يعني اعتقادات باورهای مذهبي باعث خلق چنين اثري شگرف شده است؟
شعری از استاد محمد جعفری در مورد یافته کوه:
کوه یافته با غروری ما نگاهت می‌کنیم از نگاهت سیر نگشتیم افتخارت می‌کنیم
افتخارت می‌کنیم ای سرافراز کوه بلند سر فروکش تا بیاییم دانی وفایت می‌کنیم
باوفا ما خسته‌ایم بینیم ترا گیریم غرور غارت دل کرده‌ای دل رهسپارت می‌کنیم
دل بلرزاند پلنگ ار پا نهد بر قله‌ات ما ز او غران‌تریم در صبح شکارت می‌کنیم
جعفری عاشق شده بر قامت زیبای تو یافته کوه او را مرنجان گل نثارت می‌کنیم
متن: رضا (چنگیز)رحمتی
عکس: عباس ملکی/ پایگاه خبری یافته
توضیح ضروری: صعود به این منطقه تنها توسط نفرات فنی و با تجهیزات ایمنی مقدور است.