وقتی سخن از ناگفته‌های دوران دفاع‌مقدس به میان می‌آید شاید در وهله اول به این مطلب فکر کنیم که ممکن است یکی می‌خواهد از موردی خاص پرده بردارد یا در مورد چیزی یا کسی افشاگری کند. این افشاگری ممکن است شامل یک تصمیم اتخاذ شده در زمان جنگ تحمیلی، تحمیل یک اراده برای انجام کاری، کم‌کاری انجام شده توسط فرد یا نهادی و یا افشاگری در مورد نقش کشورهای دیگر باشد که کم و بیش در این زمینه صحبت‌هایی شنیده‌ایم.

اما شاید کم‌تر به رخدادهایی فکر می‌کنیم که در عین سادگی، اثرات شگفت‌انگیزی در کوران جنگ تحمیلی به ویژه در جبهه‌ها بر جای گذاشته‌اند.

طی چند سال گذشته بارها از کنار یک تندیس که روی دیوار متروی ایستگاه امام خمینی تهران نصب شده بود عبور کرده‌ام. تندیسی زیبا و هنری که سازمان فرهنگی متروی تهران با نصب چنین المان‌هایی در فضای ایستگاه‌های مترو حال و هوای خاصی به آن‌ها بخشیده اما تا کنون فکر نمی‌کردم این تندیس مربوط به دانش‌آموزان زادگاه خودم  د ر دوران جنگ تحمیلی باشد.

این نماد مربوط به «گروه موزیک و سرود دانش‌آموزی استان لرستان» است که زمانی در جبهه‌ها با اجرای نواهای حماسی و دینی، قوت قلب رزمندگان بودند و حالا چند نفر از اعضای همین گروه چهره‌های آشنایی در حوزهای فرهنگی هستند.اعضای حاضر در این عکس نفر جلو سمت چپ حجت‌الله فتاحی(سگوند) و سمت راست مهرداد مرادی و ردیف عقب حجت فراهانی و مرحوم سید فریدون موسوی می‌باشد.

بنای کار این گروه در اوج سال‌های دفاع مقدس در سال 1364 و با دعوت از استاد عیسی سپه‌ونی و جذب علاقه‌مندان از طرف امور تربیتی شهرستان خرم‌آباد گذارده شد.

شور و عشق اعضای گروه و مهارت و جاذبه روش استاد موجب شد اعضاء در زمان اندکی آماده اجرا شوند. اواخر پاییز 64 بود که اعضای این گروه به دعوت سپاه پاسداران به خوزستان رفتند و در مراکز نظامی به اجرای برنامه‌های ویژه پرداختند. تقریبا این گروه در تمام روزهای هفته به عناوین مختلف برنامه اجرا می‌کرد و در نوروز 65، مجددا اعضای جبهه‌های گروه به خوزستان اعزام شدند.

زنده‌یاد "سید فریدون موسوی" از اعضای این گروه در خاطراتش درباره آن ایام نوشته است: در ایام خاطره‌انگیز جنگ کمتر روزی بود که برنامه‌ای در کار نباشد. تقریبا از سال 64 تا 67 در تمام اعزام‌ نیروهای شهر شرکت داشتیم. گردهمایی‌های سپاه و بسیج با وجود موزیک و سرود امور تربیتی رونق خاصی داشت،استقبال از رزمندگان و شرکت در تشییع پیکر شهدا از جمله برنامه‌های دیگر ما بود که فراموش ناشدنی است.

 تیرماه 1365، این گروه درخشش چشمگیری داشت و کمتر نقطه‌ای از دفاع مقدس بود که این گروه به آن‌جا اعزام نشود. از آن زمان بود که شهرت گروه سراسری شد و وزارت آموزش و پرورش بیشتر برنامه‌های کشوری را به این گروه واگذار می‌کرد. هر بار که در جمع هزاران دانش‌آموز سراسر کشور نام لرستان و موزیک لرستانی می‌آمد مورد تشویق و تحسین قرار می‌گرفت و لرستان چهره درخشانی در ذهن آن‌ها پیدا کرده بود و این همه سربلندی مرهون شادروان سپه‌ونی بود که فروتنی، هنر و تبحرش را در خدمت جنگ و انقلاب گذاشته بود.

در آذرماه 1365 که بیش از 100 هزار نفر برای اعزام به جبهه تحت نام مبارک سپاهیان محمد (ص) در ورزشگاه آزادی گردهم آمدند، این گروه نیز به همراه بسیجیان استان عازم تهران شد و هنرمندی و حضور همه جانبه آنها در همان روز و در مراسم رژه، افتخاری ماندگار را برای آن‌ها رقم زد ومقام معظم رهبری که رئیس جمهور وقت بودند و نیروها از ایشان سان می‌دیدند در پایان رژه خطاب به این گرو فرمودند: من منتظر فرصتی بودم که از شما تشکر کنم و مؤکدا از استاد سپه‌ونی تجلیل کردند.

زمستان 66، این گروه تحت سرپرستی عیسی سپه‌ونی در اوج بحران بمباران و جنگ به طور وسیعی در پادگان‌های خوزستان و خط مرزی سومار و سرپل ذهاب حضور یافت که از عملکردهای خوب این گروه است و به دنبال آن حضور در شمال غرب تا مرز اشنویه بر کارکرد آن افزود. بی‌تردید قرارگاه‌های نجف اشرف در سومار و حمزه سیدالشهداء در شمال غرب خاطرات بسیاری از حضور فعال این گروه دارد. البته گروه سرود و موزیک لرستان یک بار دیگر در «همایش تغییر نظام آموزشی» فرصت حضور در محضر مقام معظم رهبری را یافت.

"ساسان والی‌زاده" مدیر عامل سابق خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)‌ و از شاگردان زنده‌یاد سپه‌ونی می‌گوید:‌ سال‌های دفاع مقدس گروهی که مرحوم استاد سپه‌ونی تشکیل داده بود‌ نقش بارزی در ایجاد فضای حماسی‌، تهییج افکار عمومی و افزایش روحی رزمندگان داشت. استاد سپه‌ونی هنرمندی ممتاز و متعهد بود که هرگز نقش شایسته‌اش در دفاع مقدس شناخته نشد. هنوز نواهای ماندگار او در خاکریزهای زمان جنگ طنین‌انداز است.

"سید نظام‌الدین موسوی" عضو خبرگزاری فارس و از شاگردان استاد سپه‌ونی نیز می‌گوید: مرحوم استاد سپه‌ونی یک استاد به تمام معنا بود. شاید امروز ما در حوزه‌های مختلف فرهنگی‌- هنری و علمی از افراد زیادی تحت عنوان استاد یاد کنیم ولی حقیقت این است که استاد سپهونی در تمام حوزه‌ها یک استاد به تمام معنا بود. او تنها استاد موسیقی و سرود نبود بلکه در همه حوزه‌های اخلاقی‌، علمی‌،ادبی و دینی استاد بچه‌هایی بود که در محضرشان کسب فیض می‌کردند.

در آن مقطع که ما در محضر استاد سپه‌ونی آموزش می‌دیدیم ایشان به تمام و کمال کسوت معلمی را داشت و برای بچه‌ها صرفا به عنوان معلم سرود و موسیقی مطرح نبود بلکه در حوزه علم، اخلاق و کمال با بچه‌ها کار می‌کرد و به صورت عملی اخلاق را به آنها آموزش می‌داد.

وی در خصوص فعالیت استاد سپه‌ونی در حوزه موسیقی دفاع مقدس نیز می‌گوید:‌ استاد سپه‌ونی واقعا یک ایثارگر بود‌. متأسفانه برخی از افرادی که امروز به حوزه موسیقی راه پیدا می‌کنند خیلی به سمت مسائل اخلاقی و دینی ورود پیدا نمی‌کنند البته منظورم این نیست که خدای نکرده این افراد به این مسائل بی‌توجه هستند، نه. اما معمولا ارتباط خیلی زیادی بین گروه‌های موسیقی امروز و مسائل دینی و اخلاقی نمی‌توان پیدا کرد در حالی که استاد سپه‌ونی، موسیقی‌، اخلاق و دین را درهم آمیخته بود و در دفاع مقدس به تمام معنا، ایثارگر بود.

"حشمت‌اله خالقی" از دیگر شاگردان استاد سپه‌ونی نیز در این باره می‌گوید: بسیارند افراد گمنامی که در عین گمنامی مایه افتخار و سربلندی‌های فراوان در تربیت افراد جامعه هستند. افراد بی‌ادعایی که با عشق و علاقه فراوان پا به میدان می‌گذارند و در این راه از هیچ فداکاری‌ای‌ دریغ نمی‌ورزند. از جمله این افراد استاد عیسی سپه‌ونی است که قبل از هر چیز استاد اخلاق و تربیت بوده است و همواره پندها و نصحیت‌های پدرانه او شامل حال شاگردان و راهگشای اخلاق نیکو در آنان بوده است.

کمتر جلسه‌ای به یاد دارم که خالی از ارشاد و نصیحت خیرخواهانه و عبرت‌آموز ایشان برگزار شده باشد. اکنون که سالها از آن دوران پرشور و شوق و افتخارآفرین می‌گذرد، چون خود کار معلمی پیشه کرده‌ام بیش از آن ایام، شایستگی و درایت استاد سپه‌ونی را تحسین می‌کنم.

خصوصیات اخلاقی استاد در سفرها و هنگام اردوهایی که به عنوان مربی موزیک بود هرگز فراموش نمی‌شوند. دقت ایشان در اقامه نماز زبانزد بود به طوری که همه بچه‌ها نیز عادت استاد را از او یاد گرفته بودند. همیشه شوخ و سرحال بود و هرچند ساعت یک بار بچه‌ها را جمع کرده و برای بالا رفتن روحیه آنها لطیفه می‌گفت که در لابلای لطیفه‌هایش‌ پندهای اخلاقی زیاد نهفته شده بود.

"مسعود پورحمزه" عضو دیگر گروه سرود دانش‌آموزی لرستان می‌گوید: در دوران دفاع مقدس به همراه گروه موزیک و سرود دانش‌آموزی امور تربیتی شهرستان خرم آباد در مناطق عملیاتی حاضر می‌شدیم و قبل از انجام عملیات‌ها برای رزمندگان برنامه اجرا می‌کردیم.

 در اوایل سال 1364 و در میانه جنگ تحمیلی، گروهی دانش‌آموزی زیر نظر مرحوم استاد عیسی سپه‌ونی برای اجرای سرودهای انقلابی و حماسی تشکیل شد. این گروه به همت امور تربیتی آموزش و پرورش شهرستان خرم آباد تشکیل شده بود و پس از دو ماه از بین تعدادی از دانش‌آموزان که من هم در بین آنها بودم گروه سرود با هدایت مرحوم عیسی سپه‌ونی که یک بازنشسته ارتشی بود اقدام به اجرای برنامه کرد و اولین برنامه رسمی خود را در 13 آبان سال 1364 در مصلای شهرستان خرم آباد برای دانش آموزان شرکت کننده در مراسم راهپیمایی اجرا کرد.

مهم‌ترین فعالیت این گروه، در دوران جنگ تحمیلی بود و این گروه در زمان اعزام رزمندگان با اجرای سرودهای حماسی، آنها را بدرقه می‌کرد و به تدریج اجرای این برنامه نه تنها در سراسر استان لرستان بلکه به استان‌های همجوار هم گسترش پیدا کرد و ما در زمان اعزام نیروهای استان‌های دیگر نیز به آنجا سفر می‌کردیم که یکی از مهمترین این برنامه‌ها اجرای سرود در هنگام اعزام 100 هزار نفری سپاهیان محمد رسول‌الله (ص) به جبهه بود.

در آن دوران گروه ما برای اجرای موزیک و سرودهای حماسی که تأثیر بسیار زیادی در افزایش روحیه رزمندگان داشت مدام به مناطق جنگی جنوب و غرب اعزا می‌شد و گاه پیش می‌آمد که در یک روز به سه مقر رزمندگان می‌رفتیم. تعداد افراد گروه از 15 تا 40 نفر متناوب بود.

در یکی از اعزام‌ها به همراه گروه به غرب شهرستان پاوه رفتیم و پس از خارج شدن از شهر به منطقه‌ای رسیدیم که رزمندگان در آنجا چادر زده بودند. پس از لحظاتی تیراندازی شروع شد و درگیری شدیدی میان رزمندگان و مزدوران عراقی درگرفت ولی چند تن از رزمندگان بلافاصله ما را با دو دستگاه اتومبیل لندکروز از منطقه درگیری خارج کردند.

تقریبا بیشتر افرادی که در گروه ما حضور داشتند و برای رزمندگان برنامه اجرا می‌کردند در مقطع راهنمایی مشغول به تحصیل بودند. من در آن زمان 12 سال داشتم و شاید یکی از دلایلی که به عضویت این گروه درآمدم این بود که ما را به خاطر سن کم به جبهه اعزام نمی‌کردند ولی با حضور در اینگونه برنامه‌ها می‌توانستیم به جبهه و رزمندگان نزدیک شویم و بعدها هنگام اجرای برنامه فهمیدیم که کار ما چه تأثیری در روحیه بخشیدن به رزمندگان دارد. چنانکه در بیشتر اجراها و زمانی که ما در حال خواندن سرود بودیم اشک‌های رزمندگان جاری می‌شد و ما به وضوح احساسات به غلیان درآمده رزمندگان را می‌دیدیم و فکر می‌کنم رزمندگان هم زمانی که ما را می‌دیدند به نوعی احساس می‌کردند که فرزندان خود را دیده‌اند و همین امر تأثیر زیادی در حماسه‌آفرینی آنها می‌گذاشت.

در آن زمان چون سرودها و آهنگ‌ها از دل و بطن مردم گرفته می‌شد به دل مردم و رزمندگان می‌نشست و تقریبا همه مردم پذیرای آن بودند حتی استاد سپه‌ونی که آهنگساز گروه بود بسیاری از این آهنگ‌ها را از زبان مردم کوچه و بازار که ریشه در اساطیر داشت انتخاب می‌کرد که در نهایت با شعرهای خوب آن دوران برای مردم و رزمندگان دلپذیر و شورانگیز می‌شدند. سرودها نیز بیشتر به زبان فارسی و لری و مضمون بیشتر آنها، رزمندگان‌، بسیج و سرباز بود.

همچنین لازم به ذکر است٬ استاد عيسي سپهوني پنجم مهرماه ‌١٣٠٧ در خرم‌آباد به دنيا آمد و از سن ‌١٨ سالگي به موسيقي و سرود پرداخت. تحصيلات خود را تا مقطع ششم قديم ادامه داد و پس از آن با استخدام در رشته موزيك ارتش به خدمت پرداخت.

با ورود به موزيك ارتش و پس از كسب آموزش‌هاي اوليه در محل خدمت و نوازندگي ساز ويولونسل به عنوان ساز سازماني و اصلي خود و با توجه به طبع هنرمندانه و شاعرانه و علاقه‌مندي و عشق وافر به ساير سازها و با نواختن ويولون به صورت خودآموز و آشنايي با پيانو، ارگ‌، سنتور، سازهاي بادي و ديگر سازها دامنه اطلاعات و عشق خود را به موسيقي لرستان با شنيدن و نواختن تمام سازهاي نظامي، سنتي و محلي بيشتر مي‌كرد. تسلط به تئوري موسيقي و به ويژه سرايش و نت‌نويسي و ديكته موسيقي زبانزد همه اهل فن و اهالي موسيقي آن زمان شده بود.

استاد سپه‌ونی از تك‌نوازان برجسته و از نخستين همكاران راديو بود كه در سخت‌ترين شرايط جنگي با راه‌اندازي گروههاي سرود دانش‌آموزي و خلق آثار ارزشمندي چون «دالكه»، «وحدت»، «سرباز» و «پيروزي» هنر ايثار و مقاومت را با ملوديهاي شيرينش درآميخت. حضور او در جبهه‌هاي سومار، قصرشيرين، كردستان و قرارگاه‌هاي رزمندگان اسلام، خاطره خوشي را براي هنرمندان عرصه دفاع مقدس رقم زده است.

او از معدود هنرمنداني بود كه در چند شاخه موسيقي يعني ترانه‌سرايي، آهنگسازي و نوازندگي چيره‌دست و توانمند بود. حسن خلق، سلامت نفس و تعهد او به مفاهيم ناب اسلامي و انقلاب هم بر ارزش‌هاي او افزوده بود. از جمله نكات مورد توجه در زندگي مرحوم سپه‌ونی اين بود كه در سالهايي كه به علت كسالت خانه‌نشين شد، هرگز براي تامين زندگي خود نامه‌اي به كسي ننوشت و يا شهادت فرزندش در جبهه‌ها را بازگو نكرد.

تمام موسيقي‌دانان و موسيقي‌شناسان لرستان اشاعه نت‌خواني و رواج علمي موسيقي در خرم‌آباد را مرهون زحمات شبانه‌روزي و عشق كاستي‌ناپذير اين استاد فقيد مي‌دانند.

صميميت موجود در كلاس‌هاي استاد نيز جالب بود. بيان ساده مطلب با كمك ضرب‌المثل‌هاي لري و طنز و ارتباط زلال و شفاف باعث مي‌شد فراگيري موسيقي براي همه آسان باشد. كلاسها و فعاليتهاي زنده‌ياد استاد سپه‌ونی تا سال ‌1373 ادامه داشت و پس از آن به دليل كهولت سن خانه‌نشين شد و سرانجام در تاريخ ‌25 اردي‌بهشت 1385 دارفاني را وداع گفت و در جوار فرزند شهيد و كنار همسرش در قبرستان صالحين خرم‌آباد در قطعه خانواده شهداء به خاك سپرده شد. شايد تا آن زمان كمتر كسي مي‌دانست اين استاد برجسته موسيقي كشور پدر شهيد هم هست و فرزند برومند خود را نثار دفاع از انقلاب و كشور كرده است.

ساسان والیزاده٬ سید نظام‌الدین و محسن موسوی٬ سید فریدون موسوی٬ مسعود پورحمزه٬ حشمت‌الله خالقی٬ حبیب سلیمانی٬ محسن عادلی٬ حجت‌الله و نورخدا فتاحی٬ باقر بیرانوند٬ کامران سلیمانی٬ محسن سلیمانی٬ محمد حسینی٬ رسول امیدی٬ گودرز نجفی٬ روح‌الله محمدی٬ رامین و بابک صادقی٬ سلیمان همافر٬ مهرداد مرادی٬ حجت فراهانی٬ عباس رستمی٬ عباس میرزایی٬ ساسان طهماسبی٬ علی‌رضا سپه‌وند٬ حسن کندی و شماری دیگر از شاگردان استاد سپه‌ونی می‌باشند.

منابع: سرویس فرهنگ و حماسه ایسنا

دیدگاه‌ها